Bà Von der Leyen Kêu Gọi Châu Âu Tự Chủ: Lời Thách Thức Với Trump

Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen kêu gọi EU trở thành "cường quốc hòa bình" trước áp lực từ Tổng thống Trump. Liệu châu Âu có thể bảo vệ..

Châu Âu đang đứng trước một ngã rẽ lịch sử. Trong bối cảnh thế giới chao đảo bởi những biến động địa chính trị và kinh tế, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen vừa đưa ra một tuyên bố đầy tham vọng nhưng cũng không kém phần rủi ro: Liên minh Châu Âu (EU) cần củng cố vị thế của mình như một "cường quốc hòa bình" trong một thế giới ngày càng bất ổn. Lời kêu gọi này, được đưa ra trong bài phát biểu tại một hội nghị ở Brussels, không chỉ là một lời khẳng định về vai trò của EU mà còn là một thông điệp trực tiếp gửi tới Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đang tiếp tục định hình chính sách toàn cầu với cách tiếp cận cứng rắn và không khoan nhượng. Nhưng liệu EU có thể giữ vững lý tưởng hòa bình của mình khi đối mặt với một siêu cường sẵn sàng sử dụng sức mạnh kinh tế và quân sự để áp đặt ý chí? Đây là câu hỏi đang khiến các nhà lãnh đạo châu Âu trăn trở, và câu trả lời sẽ định hình tương lai của lục địa già trong nhiều thập kỷ tới.

Von der Leyen, với phong cách lãnh đạo mạnh mẽ nhưng tinh tế, đã không ngần ngại nhấn mạnh rằng EU phải "sẵn sàng cho mọi kịch bản" trong bối cảnh quan hệ xuyên Đại Tây Dương đang chịu áp lực chưa từng có. Dưới thời Trump, Mỹ đã liên tục gây sức ép lên các đồng minh châu Âu, từ việc áp thuế nhập khẩu lên hàng hóa EU đến yêu cầu tăng chi tiêu quốc phòng trong khuôn khổ NATO. Những động thái này không chỉ làm lung lay sự đoàn kết của liên minh mà còn đẩy EU vào thế khó: làm thế nào để bảo vệ lợi ích kinh tế và an ninh của mình mà không bị cuốn vào một cuộc đối đầu trực diện với Washington? Von der Leyen dường như đã chọn cách tiếp cận kép: vừa khẳng định vai trò độc lập của EU, vừa nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác với Mỹ, nhưng không phải là sự phụ thuộc.

Trong bài phát biểu của mình, von der Leyen đã vẽ ra một bức tranh đầy cảm hứng nhưng cũng không kém phần thực dụng về tương lai của EU. "Chúng ta không thể chỉ là những người quan sát trong một thế giới đang thay đổi," bà nói, giọng điệu đầy quyết tâm. "Châu Âu phải là người kiến tạo hòa bình, không chỉ vì lợi ích của chính chúng ta, mà còn vì trách nhiệm với thế hệ tương lai." Bà kêu gọi một EU mạnh mẽ hơn, tự chủ hơn trong các lĩnh vực như công nghệ, năng lượng và quốc phòng, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của một "chính sách đối ngoại thống nhất" để đối phó với các thách thức từ Nga, Trung Quốc và cả Mỹ dưới thời Trump. Nhưng đằng sau những lời lẽ cao cả ấy là một thực tế khắc nghiệt: EU, với nền kinh tế phụ thuộc lớn vào xuất khẩu và nguồn cung năng lượng từ bên ngoài, đang ở vị thế dễ bị tổn thương.

Một trong những thách thức lớn nhất mà EU phải đối mặt là chính sách thương mại của Trump. Kể từ khi nhậm chức, Tổng thống Mỹ đã không ngần ngại sử dụng thuế quan như một vũ khí để thúc đẩy chương trình "Nước Mỹ trên hết". Các mặt hàng như thép, ô tô và nông sản của châu Âu đã trở thành mục tiêu của các biện pháp trừng phạt thương mại, khiến các ngành công nghiệp chủ chốt của EU lao đao. Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu, đặc biệt chịu ảnh hưởng nặng nề khi các nhà sản xuất ô tô như Volkswagen và BMW phải đối mặt với nguy cơ mất thị phần tại Mỹ. Trong khi đó, các quốc gia như Pháp và Ý, vốn phụ thuộc vào xuất khẩu rượu vang và các sản phẩm xa xỉ, cũng đang lo ngại về một cuộc chiến thương mại toàn diện. Von der Leyen, nhận thức rõ nguy cơ này, đã kêu gọi EU xây dựng một "lá chắn thương mại" thông qua việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và tăng cường các hiệp định thương mại với các khu vực như châu Á và châu Phi. Nhưng liệu điều này có đủ để chống lại sức mạnh kinh tế của Mỹ?

Bên cạnh thương mại, vấn đề an ninh cũng đang trở thành tâm điểm trong mối quan hệ EU-Mỹ. Trump, với lập trường hoài nghi về NATO, đã nhiều lần đe dọa giảm cam kết của Mỹ đối với liên minh quân sự này nếu các nước thành viên châu Âu không tăng chi tiêu quốc phòng lên mức 2% GDP. Đối với von der Leyen, đây không chỉ là vấn đề tài chính mà còn là câu hỏi về chủ quyền chiến lược của EU. Trong bài phát biểu, bà nhấn mạnh rằng EU cần phát triển một "khả năng phòng thủ độc lập" để giảm sự phụ thuộc vào Mỹ, đồng thời củng cố vai trò của mình trong các cuộc khủng hoảng toàn cầu, từ Ukraine đến Trung Đông. Tuy nhiên, ý tưởng về một "quân đội châu Âu" vẫn gây tranh cãi trong nội bộ EU, với các quốc gia như Ba Lan và các nước Baltic lo ngại rằng việc tách rời khỏi Mỹ có thể làm suy yếu khả năng răn đe trước Nga.

Trong bối cảnh này, von der Leyen không chỉ phải đối mặt với áp lực từ bên ngoài mà còn phải xử lý những chia rẽ nội bộ. Các quốc gia thành viên EU, từ Pháp với tham vọng lãnh đạo đến Hungary với lập trường thân Nga, thường xuyên bất đồng về các vấn đề lớn như chính sách đối ngoại và năng lượng. Cuộc khủng hoảng năng lượng gần đây, gây ra bởi sự gián đoạn nguồn cung từ Nga, đã làm lộ rõ sự phụ thuộc của EU vào các nguồn lực bên ngoài và làm sâu sắc thêm rạn nứt giữa các nước thành viên. Đức và Hà Lan ủng hộ việc tiếp tục đầu tư vào năng lượng tái tạo, trong khi Ba Lan và các nước Đông Âu khác vẫn dựa vào than đá và khí đốt. Von der Leyen, với vai trò là người hòa giải, đang cố gắng thúc đẩy một "Liên minh Năng lượng Xanh" để đưa EU trở thành khu vực dẫn đầu về công nghệ sạch, nhưng tiến độ vẫn chậm chạp trước những lợi ích quốc gia ngắn hạn.

Một yếu tố khác làm phức tạp thêm tình hình là sự trỗi dậy của các phong trào dân túy ở châu Âu, vốn đang được tiếp thêm sức mạnh bởi những bất mãn về kinh tế và văn hóa. Các đảng cực hữu ở Pháp, Ý và Đức đã tận dụng sự bất mãn của người dân đối với các chính sách nhập cư và toàn cầu hóa để giành được sự ủng hộ. Những lực lượng này không chỉ thách thức sự thống nhất của EU mà còn làm suy yếu khả năng của von der Leyen trong việc xây dựng một mặt trận chung trước các áp lực từ Trump. Nếu EU không thể trình bày một mặt trận thống nhất, nguy cơ bị cô lập trên trường quốc tế sẽ ngày càng lớn.

Dù vậy, von der Leyen vẫn giữ vững lập trường rằng EU không chỉ là một liên minh kinh tế mà còn là một ngọn cờ của các giá trị dân chủ và nhân quyền. Bà nhấn mạnh rằng trong một thế giới nơi các cường quốc như Trung Quốc và Nga ngày càng gia tăng ảnh hưởng, EU phải trở thành "tiếng nói của lý trí và công lý". Đây là một tham vọng cao cả, nhưng không dễ thực hiện khi đối mặt với một Tổng thống Trump sẵn sàng sử dụng sức mạnh để đạt được mục tiêu của mình. Liệu EU có thể vừa duy trì lý tưởng hòa bình vừa bảo vệ lợi ích thiết thân của mình? Câu hỏi này vẫn chưa có lời giải đáp, nhưng một điều chắc chắn: con đường phía trước của châu Âu sẽ đầy chông gai.