Giải mật hồ sơ ám sát Martin Luther King Jr.: Hành trình tìm kiếm sự thật sau gần sáu thập kỷ
.png)
Ngày 21 tháng 7 năm 2025, một cột mốc lịch sử đã được đánh dấu khi Giám đốc Tình báo Quốc gia Mỹ Tulsi Gabbard, dưới sự chỉ đạo của Tổng thống Donald Trump, công bố hơn 230.000 trang tài liệu liên quan đến vụ ám sát mục sư Martin Luther King Jr., biểu tượng vĩ đại của phong trào dân quyền Mỹ. Vụ ám sát xảy ra vào ngày 4 tháng 4 năm 1968 tại Memphis, Tennessee, không chỉ là một bi kịch cá nhân mà còn là một sự kiện làm rung chuyển nước Mỹ, khơi dậy những cuộc bạo động sắc tộc và làm sâu sắc thêm những vết thương chia rẽ trong xã hội. Việc giải mật này, được thực hiện theo sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Trump, mở ra một chương mới trong nỗ lực làm sáng tỏ sự thật về một trong những khoảnh khắc đen tối nhất trong lịch sử hiện đại của Hoa Kỳ.
Mục sư Martin Luther King Jr., người từng được vinh danh với giải Nobel Hòa bình năm 1964, đã dành cả cuộc đời mình để đấu tranh cho bình đẳng chủng tộc và công lý xã hội thông qua các phương pháp bất bạo động. Bài diễn văn “I Have a Dream” của ông tại Đài tưởng niệm Lincoln năm 1963 đã trở thành biểu tượng cho khát vọng về một nước Mỹ nơi mọi người, bất kể màu da, được đối xử bình đẳng. Tuy nhiên, tầm ảnh hưởng ngày càng lớn của ông, từ phong trào dân quyền đến các cuộc vận động chống chiến tranh Việt Nam và đòi công bằng kinh tế, đã khiến ông trở thành mục tiêu của sự thù địch từ nhiều phía. Vào buổi chiều định mệnh tại khách sạn Lorraine ở Memphis, một phát súng từ khẩu súng trường đã cướp đi mạng sống của ông ở tuổi 39, để lại một khoảng trống không thể lấp đầy trong lòng hàng triệu người Mỹ.
James Earl Ray, một tội phạm có tiền án và tư tưởng phân biệt chủng tộc, đã bị kết án là hung thủ duy nhất trong vụ ám sát này. Ray nhận tội vào năm 1969 và bị kết án 99 năm tù, nhưng chỉ ba ngày sau, ông rút lại lời thú tội, tuyên bố mình bị gài bẫy bởi một âm mưu lớn hơn. Ray qua đời trong tù năm 1998, nhưng những nghi vấn về vai trò thực sự của ông chưa bao giờ chấm dứt. Gia đình của mục sư King, đặc biệt là bà Coretta Scott King và các con, từ lâu đã bày tỏ sự hoài nghi về câu chuyện chính thức. Năm 1999, một vụ kiện dân sự tại Tennessee đã kết luận rằng King là nạn nhân của một âm mưu có sự tham gia của Loyd Jowers, chủ một nhà hàng gần hiện trường vụ án, cùng với “những đồng phạm chưa được nêu tên”. Bản án này, dù không mang tính ràng buộc pháp lý như một vụ án hình sự, đã làm dấy lên những câu hỏi về khả năng can dự của các thế lực lớn hơn, bao gồm cả các cơ quan chính phủ.
Hành động công bố 230.000 trang tài liệu lần này, theo bà Tulsi Gabbard, là một bước đi nhằm “đảm bảo minh bạch toàn diện” về một sự kiện “quan trọng và bi thảm” trong lịch sử quốc gia. Các tài liệu, được đăng tải trên trang web của Cục Lưu trữ Quốc gia Mỹ, bao gồm các bản ghi nhớ nội bộ của FBI, chi tiết về cuộc điều tra vụ án, và thông tin liên quan đến quá trình truy bắt James Earl Ray sau khi ông bỏ trốn qua Canada, Bồ Đào Nha và Anh. Đáng chú ý, một số tài liệu tiết lộ hoạt động giám sát của FBI đối với mục sư King trước khi ông bị ám sát. Dưới chương trình COINTELPRO, FBI, do giám đốc J. Edgar Hoover chỉ đạo, đã coi King là một mối đe dọa và tiến hành theo dõi ông, bao gồm cả việc đặt thiết bị nghe lén trong nhà riêng. Những hành động này, từng gây tranh cãi gay gắt, làm dấy lên nghi ngờ về vai trò của chính phủ trong cái chết của King.
Tuy nhiên, việc giải mật không diễn ra mà không có tranh cãi. Martin Luther King III và Bernice King, hai người con còn sống của mục sư, đã bày tỏ sự ủng hộ đối với sự minh bạch nhưng đồng thời lo ngại rằng các tài liệu có thể bị lợi dụng để “tấn công di sản” của cha họ. Trong một tuyên bố chung, họ kêu gọi công chúng xem xét các tài liệu này trong “bối cảnh lịch sử đầy đủ”, nhấn mạnh rằng di sản của mục sư King – một người đấu tranh cho hòa bình và công lý – không nên bị bóp méo bởi những diễn giải sai lệch. Alveda King, cháu gái của mục sư, lại hoan nghênh động thái này, gọi đây là “một bước tiến lịch sử hướng tới sự thật mà người dân Mỹ xứng đáng được biết”.
Sắc lệnh của Tổng thống Trump, được ký ngay sau khi ông nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai vào tháng 1 năm 2025, không chỉ giới hạn ở vụ ám sát Martin Luther King Jr. mà còn mở rộng đến các hồ sơ liên quan đến vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy (1963) và Thượng nghị sĩ Robert F. Kennedy (1968). Các tài liệu về Kennedy đã được công bố vào tháng 3 và tháng 4 năm 2025, làm dấy lên sự chú ý lớn từ công chúng và giới học giả. Tuy nhiên, các nhà sử học cảnh báo rằng, mặc dù các tài liệu mới có thể cung cấp thêm chi tiết về bối cảnh lịch sử và hoạt động của các cơ quan tình báo, chúng khó có khả năng đưa ra bằng chứng xác thực để thay đổi kết luận chính thức về các vụ án này. Đối với vụ King, nhiều người đặt câu hỏi liệu các tài liệu có thể làm sáng tỏ những bí ẩn dai dẳng, như nguồn tài chính giúp Ray trốn chạy ra nước ngoài hoặc danh tính của “Raul” – một nhân vật bí ẩn mà Ray từng nhắc đến như kẻ chủ mưu.
Sự công bố này diễn ra trong bối cảnh chính trị Mỹ đang bị chia rẽ sâu sắc. Một số nhà phê bình cho rằng quyết định của Tổng thống Trump có thể là một nỗ lực nhằm đánh lạc hướng dư luận khỏi những vấn đề khác, chẳng hạn như những cáo buộc về sự thiếu minh bạch liên quan đến các hồ sơ của Jeffrey Epstein. Mặc dù vậy, không thể phủ nhận rằng việc giải mật các tài liệu này đáp ứng một phần khát khao lâu dài của công chúng về sự thật. Những thuyết âm mưu xung quanh vụ ám sát King – từ sự liên quan của mafia đến vai trò của CIA – đã tồn tại hàng thập kỷ, được nuôi dưỡng bởi sự thiếu minh bạch của chính phủ và lịch sử giám sát của FBI đối với các nhà hoạt động dân quyền.
Việc công bố 230.000 trang tài liệu không chỉ là một sự kiện pháp lý mà còn là một khoảnh khắc văn hóa, buộc nước Mỹ phải đối diện với những vết thương chưa lành từ quá khứ. Vụ ám sát Martin Luther King Jr. không chỉ cướp đi một nhà lãnh đạo mà còn làm lung lay niềm tin của hàng triệu người vào hệ thống chính trị. Những cuộc bạo động sau cái chết của ông, lan rộng qua hơn 100 thành phố, là minh chứng cho sự phẫn nộ và tuyệt vọng của một dân tộc bị chia rẽ bởi bất công chủng tộc. Ngày nay, khi nước Mỹ vẫn đang vật lộn với các vấn đề về bất bình đẳng và căng thẳng sắc tộc, câu chuyện về King và nỗ lực làm sáng tỏ cái chết của ông mang một ý nghĩa đặc biệt.
Trong bối cảnh đó, vai trò của Tulsi Gabbard, một chính trị gia từng gây tranh cãi với quan điểm độc lập, càng trở nên đáng chú ý. Là Giám đốc Tình báo Quốc gia, bà đã nhấn mạnh rằng việc công bố các tài liệu này là một phần trong “sứ mệnh mang lại sự thật” cho người dân Mỹ. Trên mạng xã hội Truth Social, Gabbard tuyên bố: “Việc công bố hôm nay là một bước quan trọng hướng tới sự minh bạch tối đa, tìm ra sự thật và chia sẻ sự thật”. Tuy nhiên, bà cũng thừa nhận rằng các tài liệu đã được biên tập ở mức tối thiểu để bảo vệ quyền riêng tư, một động thái có thể làm dấy lên thêm nghi ngờ từ những người hoài nghi về tính toàn vẹn của quá trình giải mật.
Khi các nhà nghiên cứu, sử gia và công chúng bắt đầu đào sâu vào kho tài liệu khổng lồ này, câu hỏi lớn vẫn còn bỏ ngỏ: liệu sự thật đầy đủ về vụ ám sát Martin Luther King Jr. có bao giờ được đưa ra ánh sáng? Các tài liệu có thể cung cấp thêm manh mối về động cơ của James Earl Ray, hoạt động giám sát của FBI, hoặc thậm chí là những thế lực đứng sau hậu trường. Nhưng ngay cả khi không có tiết lộ chấn động, việc công bố này vẫn là một bước tiến quan trọng trong việc khôi phục niềm tin vào sự minh bạch của chính phủ – một giá trị mà chính mục sư King đã đấu tranh không mệt mỏi để bảo vệ.
Nước Mỹ hôm nay, dưới ánh sáng của những tài liệu vừa được giải mật, đang đứng trước cơ hội để nhìn lại di sản của Martin Luther King Jr. không chỉ như một biểu tượng của quá khứ mà còn như một lời nhắc nhở về những thách thức còn tồn tại. Từ phong trào tẩy chay xe buýt ở Montgomery đến bài diễn văn lịch sử tại Washington, King đã để lại một di sản về lòng can đảm, sự kiên trì và niềm tin vào sức mạnh của công lý. Việc làm sáng tỏ cái chết của ông không chỉ là một nhiệm vụ lịch sử mà còn là một lời kêu gọi để tiếp tục giấc mơ của ông – một giấc mơ về một quốc gia thống nhất, nơi mọi người đều được đánh giá dựa trên nhân cách chứ không phải màu da.