Hoa Kỳ đưa hệ thống tên lửa Typhon đến Philippines trong bối cảnh căng thẳng Biển Đông
Ngày 13 tháng 8 năm 2025, trong một động thái làm dậy sóng khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin và người đồng cấp Philippines Gilberto Teodoro Jr. đã công bố kế hoạch thảo luận về việc triển khai thêm hệ thống tên lửa tầm trung Typhon tại Philippines. Cuộc họp diễn ra tại Manila, nơi hai bên không chỉ tái khẳng định cam kết liên minh mà còn nhấn mạnh sự cần thiết của việc tăng cường năng lực phòng thủ trong bối cảnh căng thẳng gia tăng với Trung Quốc ở Biển Đông. Động thái này, dù được mô tả là một biện pháp phòng vệ, đã ngay lập tức làm bùng nổ tranh cãi, khi Bắc Kinh lên tiếng cáo buộc Hoa Kỳ và Philippines đang “đùa với lửa” và đe dọa hòa bình khu vực. Trong khi đó, người dân Philippines, từ những ngư dân ở Scarborough Shoal đến các nhà lập pháp tại Manila, đang bị giằng xé giữa nỗi lo về an ninh quốc gia và nguy cơ bị cuốn vào một cuộc xung đột lớn hơn.
Hệ thống Typhon, được phát triển bởi Lockheed Martin, là một tổ hợp tên lửa tiên tiến có khả năng phóng các tên lửa hành trình Tomahawk và tên lửa siêu thanh với tầm bắn lên đến 1.800 dặm. Lần đầu tiên được triển khai tại Philippines vào tháng 4 năm 2024 trong các cuộc tập trận chung Balikatan, Typhon đã trở thành tâm điểm của sự chú ý khi Washington quyết định để lại hệ thống này tại Luzon sau cuộc tập trận, thay vì rút về như kế hoạch ban đầu. Quyết định này, dù được Bộ Quốc phòng Philippines giải thích là nhằm “tăng cường khả năng răn đe”, đã gây ra phản ứng dữ dội từ Trung Quốc. Trong một tuyên bố gay gắt, Bộ Ngoại giao Trung Quốc gọi đây là “hành động khiêu khích quân sự trực tiếp” và cảnh báo rằng Bắc Kinh sẽ “không khoanh tay đứng nhìn”.
Tại Washington, chính quyền của Tổng thống Donald Trump, người vừa trở lại nắm quyền vào tháng 1 năm 2025, dường như đang đặt cược vào việc củng cố các liên minh ở châu Á như một phần trong chiến lược đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc. Trong bài phát biểu tại Lầu Năm Góc trước chuyến thăm Manila, Bộ trưởng Austin nhấn mạnh rằng hệ thống Typhon không chỉ là một công cụ phòng thủ mà còn là “lời cảnh báo rõ ràng” đối với bất kỳ quốc gia nào có ý định đe dọa chủ quyền của các đồng minh Hoa Kỳ. “Chúng ta không tìm kiếm chiến tranh, nhưng chúng ta sẽ không lùi bước trước bất kỳ mối đe dọa nào,” ông Austin tuyên bố, giọng điệu mạnh mẽ nhưng không che giấu được thực tế rằng động thái này có thể làm leo thang căng thẳng ở một khu vực vốn đã đầy bất ổn.
Ở Philippines, phản ứng từ công chúng và giới chính trị gia lại chia rẽ sâu sắc. Đối với nhiều người dân sống tại các vùng ven biển gần Biển Đông, đặc biệt là ngư dân ở Zambales và Palawan, sự hiện diện của Typhon mang lại cảm giác an toàn trước các hành động ngày càng hung hăng của lực lượng tuần duyên Trung Quốc. Chỉ trong năm 2024, đã có hơn 200 vụ va chạm được ghi nhận giữa tàu Philippines và tàu Trung Quốc tại các khu vực tranh chấp như Scarborough Shoal và Second Thomas Shoal. “Chúng tôi không muốn chiến tranh, nhưng chúng tôi cần sự bảo vệ,” ông Juanito Reyes, một ngư dân 45 tuổi từ Masinloc, nói với giọng đầy bức xúc. “Trung Quốc đã lấy đi sinh kế của chúng tôi. Nếu Hoa Kỳ có thể giúp, chúng tôi sẵn sàng chấp nhận.”
Tuy nhiên, không phải ai cũng chia sẻ quan điểm này. Nhiều nhà lập pháp và nhà hoạt động tại Philippines lo ngại rằng việc triển khai Typhon sẽ biến đất nước họ thành một “mục tiêu” trong trường hợp xung đột giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc bùng nổ. Thượng nghị sĩ Risa Hontiveros, một trong những tiếng nói phản đối mạnh mẽ, đã cảnh báo rằng Philippines có nguy cơ trở thành “con tốt” trong cuộc cạnh tranh địa chính trị giữa hai siêu cường. “Chúng ta cần bảo vệ lãnh thổ của mình, nhưng không phải bằng cách biến đất nước thành một căn cứ quân sự của người Mỹ,” bà phát biểu tại một phiên họp quốc hội gần đây. Những lo ngại này không phải không có cơ sở, khi lịch sử cho thấy Philippines từng bị kẹt giữa lằn ranh trong các cuộc xung đột lớn, từ Thế chiến II đến Chiến tranh Lạnh.
Bối cảnh địa chính trị hiện nay càng làm tăng thêm sự phức tạp. Trung Quốc, với lực lượng hải quân và tuần duyên ngày càng lớn mạnh, đã không ngừng mở rộng ảnh hưởng ở Biển Đông thông qua các hoạt động xây dựng đảo nhân tạo và tuần tra quân sự. Trong khi đó, Hoa Kỳ, dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Trump, đang đẩy mạnh chính sách “Nước Mỹ trên hết” nhưng đồng thời củng cố các liên minh quân sự để kiềm chế Trung Quốc. Việc triển khai Typhon tại Philippines là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của Washington nhằm tăng cường hiện diện quân sự ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương, với các căn cứ ở Nhật Bản, Hàn Quốc, và Australia cũng đang được nâng cấp để đối phó với Bắc Kinh.
Trong khi đó, các quốc gia ASEAN khác đang theo dõi tình hình với sự thận trọng. Việt Nam, một quốc gia cũng có tranh chấp với Trung Quốc ở Biển Đông, đã giữ im lặng về việc triển khai Typhon, nhưng các nhà phân tích cho rằng Hà Nội có thể âm thầm ủng hộ động thái này như một cách để cân bằng sức mạnh trong khu vực. Ngược lại, Malaysia và Indonesia, vốn ưu tiên chính sách không liên kết, đã bày tỏ lo ngại rằng sự hiện diện của vũ khí Mỹ tại Philippines có thể làm gia tăng căng thẳng và làm phức tạp thêm các nỗ lực đàm phán đa phương về Biển Đông.
Tại Manila, cuộc thảo luận giữa Austin và Teodoro không chỉ dừng lại ở Typhon. Hai bên cũng bàn về việc mở rộng Hiệp định Hợp tác Quốc phòng Tăng cường (EDCA), cho phép Hoa Kỳ tiếp cận thêm các căn cứ quân sự tại Philippines. Hiện tại, Hoa Kỳ đã được phép sử dụng chín căn cứ theo EDCA, nhưng các cuộc đàm phán mới có thể mở đường cho việc xây dựng các cơ sở hạ tầng quân sự cố định, một động thái chắc chắn sẽ khiến Trung Quốc nổi giận. “Đây không phải là câu chuyện về việc chọn bên,” ông Teodoro nhấn mạnh trong một cuộc họp báo sau hội đàm. “Đây là câu chuyện về việc bảo vệ quyền lợi quốc gia của chúng tôi.”
Nhưng liệu Philippines có thực sự đang bảo vệ quyền lợi của mình, hay họ đang bị cuốn vào một trò chơi nguy hiểm của các siêu cường? Câu hỏi này vẫn treo lơ lửng, khi những chiếc tàu tuần duyên Trung Quốc tiếp tục lượn lờ gần các rạn san hô tranh chấp và ngư dân Philippines vẫn phải đối mặt với sự đe dọa hàng ngày. Trong khi đó, tại Washington, Tổng thống Trump dường như đang đặt cược vào một chiến lược cứng rắn, với Typhon là biểu tượng của sức mạnh quân sự Mỹ. Nhưng sức mạnh đó, dù ấn tượng đến đâu, cũng không thể xoa dịu nỗi lo của những người dân Philippines đang đứng giữa lằn ranh của một cuộc đối đầu địa chính trị ngày càng gay gắt.