Tại sao Putin lại nói về một hiệp ước vũ khí hạt nhân mới với Hoa Kỳ?
Trong một thế giới vốn đã rạn nứt bởi xung đột địa chính trị, những phát ngôn gần đây của Tổng thống Nga Vladimir Putin về vũ khí hạt nhân đã làm dấy lên một làn sóng lo ngại trên toàn cầu. Khi các quốc gia phương Tây, dẫn đầu bởi Hoa Kỳ dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Donald Trump, tiếp tục áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế và hỗ trợ quân sự cho Ukraine, Putin đã không ngần ngại nhắc lại sức mạnh hạt nhân của Nga như một lời cảnh báo sắc lạnh. Những tuyên bố này không chỉ làm sống lại ký ức về Chiến tranh Lạnh mà còn đẩy thế giới vào một trạng thái bất an mới, nơi ranh giới giữa đe dọa và hành động trở nên mong manh hơn bao giờ hết.
Ngày 14 tháng 8 năm 2025, trong một bài phát biểu được truyền hình trực tiếp từ Điện Kremlin, Putin tuyên bố rằng Nga có quyền sử dụng vũ khí hạt nhân để bảo vệ "chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ" của mình. Lời phát ngôn này được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng leo thang ở Ukraine, nơi quân đội Nga đang đối mặt với những thất bại chiến thuật đáng kể trước các lực lượng được phương Tây hậu thuẫn. Putin nhấn mạnh rằng kho vũ khí hạt nhân của Nga, ước tính bao gồm hơn 5.500 đầu đạn, là "bảo hiểm cuối cùng" để duy trì vị thế siêu cường của Moscow. Những lời lẽ này không chỉ nhắm vào Washington mà còn gửi một thông điệp rõ ràng đến các đồng minh NATO, từ Brussels đến Warsaw, rằng bất kỳ hành động nào vượt quá giới hạn của Nga đều có thể dẫn đến hậu quả không thể lường trước.
Không phải lần đầu tiên Putin sử dụng bóng ma hạt nhân như một công cụ chính trị. Kể từ khi Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014 và đặc biệt là sau cuộc xung đột ở Ukraine bùng nổ vào năm 2022, các quan chức Nga đã nhiều lần ám chỉ khả năng sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật—những vũ khí có sức công phá thấp hơn nhưng vẫn đủ sức tàn phá các thành phố và căn cứ quân sự. Tuy nhiên, những tuyên bố gần đây của Putin mang một sắc thái khác: chúng cụ thể hơn, trực diện hơn, và được đưa ra trong bối cảnh Nga đang chịu áp lực ngày càng lớn từ các lệnh trừng phạt kinh tế và sự cô lập trên trường quốc tế. Theo các nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), những lời đe dọa này phản ánh sự tuyệt vọng của Kremlin trong việc lấy lại thế chủ động trên chiến trường và trong các cuộc đàm phán ngoại giao.
Tổng thống Trump, người đã trở lại Nhà Trắng sau chiến thắng vang dội trong cuộc bầu cử năm 2024, phản ứng một cách cứng rắn nhưng đầy tính toán. Trong một bài đăng trên nền tảng X vào ngày 15 tháng 8, Trump tuyên bố: “Putin có thể nói về vũ khí hạt nhân, nhưng ông ta biết rằng Hoa Kỳ có sức mạnh vượt trội và chúng tôi không sợ hãi. Chúng tôi muốn hòa bình, nhưng sẽ không để bất kỳ ai đe dọa nước Mỹ hay các đồng minh!”. Lời khẳng định này, dù mang phong cách đặc trưng của Trump—trực diện và không khoan nhượng—lại đặt ra câu hỏi liệu Washington có sẵn sàng leo thang căng thẳng với Moscow hay không. Các cố vấn an ninh quốc gia của Trump, bao gồm cả những nhân vật diều hâu như Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan, đã kêu gọi một cách tiếp cận thận trọng, nhấn mạnh rằng bất kỳ động thái sai lầm nào cũng có thể đẩy thế giới vào một cuộc đối đầu không thể quay đầu.
Trong khi đó, các đồng minh châu Âu của Hoa Kỳ đang ở trong trạng thái báo động cao. Thủ tướng Đức Olaf Scholz, trong một cuộc họp khẩn cấp với các nhà lãnh đạo NATO tại Brussels, kêu gọi một mặt trận thống nhất để đối phó với “những lời đe dọa vô trách nhiệm” của Putin. Tại Ba Lan, quốc gia giáp biên giới với Ukraine và là một trong những nước ủng hộ mạnh mẽ nhất cho Kyiv, chính phủ đã tăng cường các biện pháp phòng thủ, bao gồm việc triển khai thêm các hệ thống phòng không Patriot do Mỹ cung cấp. Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk tuyên bố: “Chúng ta không thể để nỗi sợ hãi chi phối. Nga muốn chúng ta run sợ, nhưng châu Âu sẽ không cúi đầu”. Những lời này, dù mạnh mẽ, không thể che giấu sự lo lắng đang lan rộng trong lòng các nhà lãnh đạo châu Âu, những người lo ngại rằng một sai lầm nhỏ có thể dẫn đến thảm họa.
Bối cảnh lịch sử của những lời đe dọa hạt nhân không thể bị xem nhẹ. Kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, học thuyết hạt nhân của Nga đã thay đổi đáng kể. Trong những năm 1990, khi Liên Xô sụp đổ và Nga rơi vào tình trạng suy yếu, vũ khí hạt nhân trở thành lá bài chiến lược để bù đắp cho sự suy giảm về sức mạnh quân sự thông thường. Học thuyết “leo thang để giảm leo thang” của Nga, được công khai từ đầu những năm 2000, cho phép sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật trong trường hợp Nga cảm thấy bị đe dọa nghiêm trọng, ngay cả khi không có cuộc tấn công hạt nhân từ phía đối phương. Điều này khác biệt rõ rệt so với học thuyết của Hoa Kỳ và NATO, vốn coi vũ khí hạt nhân là phương sách cuối cùng chỉ được sử dụng để đáp trả một cuộc tấn công tương tự.
Tuy nhiên, các chuyên gia quốc tế cảnh báo rằng việc sử dụng vũ khí hạt nhân, dù là chiến thuật hay chiến lược, sẽ mở ra một chương đen tối trong lịch sử nhân loại. Theo một báo cáo của Liên Hợp Quốc năm 2024, một cuộc tấn công hạt nhân dù ở quy mô nhỏ cũng có thể gây ra hàng chục nghìn thương vong tức thời, chưa kể đến những hậu quả lâu dài như ô nhiễm phóng xạ và khủng hoảng nhân đạo. Tiến sĩ Rebecca Johnson, một chuyên gia về giải trừ quân bị tại Đại học Cambridge, nhận định: “Putin đang chơi một ván bài nguy hiểm. Ông ta biết rằng không ai muốn chiến tranh hạt nhân, nhưng ông ta cũng tin rằng việc đe dọa có thể khiến phương Tây chùn bước. Đó là một chiến lược rủi ro, và thế giới đang đứng trên lưỡi dao”.
Trong bối cảnh này, các nỗ lực ngoại giao đang được thúc đẩy với tốc độ chóng mặt. Trung Quốc, một đồng minh kinh tế quan trọng của Nga, đã kêu gọi tất cả các bên kiềm chế và tránh “những hành động làm leo thang căng thẳng”. Trong một tuyên bố hiếm hoi, Bộ Ngoại giao Trung Quốc nhấn mạnh rằng “vũ khí hạt nhân không phải là công cụ để đe dọa mà là trách nhiệm phải được quản lý chặt chẽ”. Tuy nhiên, Bắc Kinh, vốn duy trì quan hệ phức tạp với cả Moscow và Washington, dường như không sẵn sàng đóng vai trò trung gian hòa giải. Trong khi đó, các quốc gia không liên kết như Ấn Độ và Brazil đã kêu gọi một hội nghị quốc tế khẩn cấp để thảo luận về giải trừ quân bị và giảm căng thẳng, nhưng triển vọng cho một giải pháp ngoại giao vẫn còn mờ mịt.
Tại Ukraine, nơi đang chịu đựng những hậu quả trực tiếp của cuộc xung đột, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã lên án mạnh mẽ những lời đe dọa của Putin. Trong một bài phát biểu trước quốc dân, Zelensky tuyên bố: “Chúng tôi không sợ hãi. Nga muốn gieo rắc nỗi sợ, nhưng Ukraine sẽ không bao giờ khuất phục. Thế giới phải đứng cùng chúng tôi để ngăn chặn thảm họa”. Lời kêu gọi này đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế, nhưng cũng làm nổi bật sự bất lực của Kyiv trong việc đối phó với một mối đe dọa hạt nhân tiềm tàng.
Khi thế giới dõi theo từng động thái của Moscow và Washington, câu hỏi lớn nhất vẫn là liệu Putin có thực sự sẵn sàng vượt qua lằn ranh đỏ hay không. Các nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) cho rằng khả năng Nga sử dụng vũ khí hạt nhân vẫn ở mức thấp, nhưng không thể loại trừ hoàn toàn. “Putin là một người thực dụng. Ông ta hiểu rằng một cuộc tấn công hạt nhân sẽ khiến Nga bị cô lập hoàn toàn và có thể dẫn đến sự sụp đổ của chính quyền ông ta”, một báo cáo của CSIS nhận định. Tuy nhiên, trong một thế giới nơi các lằn ranh đỏ ngày càng bị xóa nhòa, không ai có thể chắc chắn về những gì sẽ xảy ra tiếp theo.