Khi Lửa Đạn Gõ Cửa: Iran gấp rút chọn người thay thế Khamenei

Ngày 24 tháng 6 năm 2025, khi những âm thanh rền vang của bom đạn vẫn chưa kịp lắng xuống trên bầu trời Tehran, bộ máy quyền lực của Cộng hòa Hồi giáo Iran đang vận hành ở trạng thái báo động cao nhất. Trong lòng thành phố bị tàn phá bởi các đợt không kích dữ dội của Israel và Mỹ, Tổng Lãnh tụ Ali Khamenei – người nắm giữ quyền lực tối thượng suốt hơn ba thập kỷ – đã rút vào một hầm trú ẩn kiên cố cùng gia đình, được bảo vệ nghiêm ngặt bởi lực lượng đặc nhiệm Vali-ye Amr tinh nhuệ của Vệ binh Cách mạng. Nhưng điều khiến cả thế giới phải dõi theo không chỉ là số phận của một cá nhân, mà là tương lai của cả một chế độ: Kế hoạch kế vị quyền lực của Iran đã được kích hoạt ở mức tối đa, trong bối cảnh nguy cơ ám sát và chiến tranh tổng lực chưa từng có kể từ sau Cách mạng Hồi giáo 1979.

Chưa bao giờ, kể cả trong những năm tháng khốc liệt của cuộc chiến tranh Iran-Iraq, bộ máy lãnh đạo Iran lại phải đối mặt với nguy cơ bị “chặt đầu” rõ rệt đến vậy. Hàng loạt tướng lĩnh chủ chốt của Vệ binh Cách mạng đã thiệt mạng dưới làn bom của Israel, khiến chuỗi chỉ huy quân sự bị xáo trộn nghiêm trọng. Trong khi đó, bản thân Khamenei, ở tuổi 86, không chỉ phải đối mặt với hiểm họa ám sát mà còn phải lo lắng cho sự liền mạch của quyền lực – điều sống còn để duy trì ổn định chế độ giữa cơn bão lửa cả trong lẫn ngoài nước.

Theo tiết lộ của nhiều quan chức cấp cao Iran và các nguồn ngoại giao, Khamenei đã bí mật chỉ định ba giáo sĩ cấp cao làm ứng viên kế nhiệm, đồng thời lập ra một danh sách thay thế cho các vị trí chỉ huy quân sự chủ chốt đề phòng trường hợp bị loại khỏi vòng chiến đấu. Thông tin này, được xác nhận bởi nhiều hãng truyền thông lớn như The New York Times, Reuters, Newsweek, đã làm dấy lên làn sóng đồn đoán chưa từng có về tương lai của Iran. Đáng chú ý, trong danh sách ba ứng viên này không có tên Mojtaba Khamenei – người con trai từng được xem là “thái tử đỏ” của chế độ, cũng như không xuất hiện các nhân vật từng được phương Tây kỳ vọng sẽ mang lại làn gió cải cách.

Quy trình kế vị ở Iran vốn dĩ phức tạp và kéo dài, thường do Hội đồng Chuyên gia (Assembly of Experts) – một cơ quan giáo sĩ quyền lực – đảm trách qua nhiều tháng tranh luận kín. Nhưng trong thời chiến, mọi thứ đã thay đổi. Một ủy ban ba người, được Khamenei đích thân chỉ định từ hai năm trước, đã tăng tốc hoạt động với nhịp độ chóng mặt kể từ sau các đợt tấn công của Israel và Mỹ. Mục tiêu duy nhất: Nếu Tổng Lãnh tụ bị sát hại, bộ máy quyền lực phải ngay lập tức công bố người kế vị để phát đi thông điệp ổn định, tránh rơi vào hỗn loạn hoặc tranh chấp phe phái – điều từng khiến Iran suýt tan rã sau cái chết của Ayatollah Khomeini năm 1989.

Những gương mặt nổi bật nhất trong cuộc đua quyền lực này, theo các nguồn tin nội bộ và phân tích của giới quan sát, là Mojtaba Khamenei – người con trai thứ hai, nổi tiếng cứng rắn, gắn bó chặt chẽ với Vệ binh Cách mạng và từng bị Mỹ trừng phạt vì vai trò trong các hoạt động đàn áp và can thiệp khu vực; cùng Hassan Khomeini – cháu nội của cố lãnh tụ Ruhollah Khomeini, được xem là đại diện cho cánh cải cách, có quan hệ tốt với cả giới giáo sĩ truyền thống lẫn các tướng lĩnh quân đội. Sự xuất hiện của Hassan Khomeini như một ứng viên nghiêm túc trong tháng này, giữa lúc căng thẳng leo thang với Israel và Mỹ, là tín hiệu cho thấy bộ máy quyền lực Iran đang cân nhắc khả năng “mềm hóa” hình ảnh để xoa dịu cả đối nội lẫn đối ngoại.

Tuy nhiên, mọi quyết định cuối cùng vẫn nằm trong tay Khamenei – người, theo nhiều nguồn tin, chưa từng công khai ủng hộ con trai mình kế vị, một phần vì lo ngại bị cáo buộc “cha truyền con nối” như chế độ quân chủ từng bị lật đổ năm 1979. Đó là một rào cản không nhỏ, khi bản thân hệ thống chính trị Iran được xây dựng trên nền tảng chống lại mọi hình thức kế vị dòng tộc. Dẫu vậy, không ai có thể phủ nhận ảnh hưởng sâu rộng của Mojtaba trong giới tinh hoa chính trị, đặc biệt là với Vệ binh Cách mạng – lực lượng đã trở thành “xương sống” của chế độ từ sau các cuộc nổi dậy và trấn áp đẫm máu những năm gần đây.

Song song với các ứng viên “máu mặt” này, nhiều nguồn tin cũng nhắc đến những cái tên khác như Mohsen Araki, Alireza Arafi và Hashem Hosseini Bushehri – các thành viên kỳ cựu của Hội đồng Chuyên gia, từng giữ nhiều vị trí quan trọng trong hệ thống giáo sĩ và có ảnh hưởng lớn đến các quyết định chiến lược của chế độ. Dù vậy, danh tính ba người được Khamenei “chọn mặt gửi vàng” vẫn được giữ kín tuyệt đối, như một con bài chiến lược trong ván cờ sinh tử giữa chiến tranh.

Không chỉ dừng lại ở việc chọn người kế vị, Khamenei còn ra lệnh cho toàn bộ quan chức cấp cao và chỉ huy quân sự phải rút xuống hầm ngầm, hạn chế tối đa liên lạc điện tử để tránh bị theo dõi và ám sát. Mọi chỉ đạo chiến lược giờ đây đều được truyền đạt qua một phụ tá tin cậy, loại bỏ hoàn toàn nguy cơ bị đánh chặn thông tin. Bộ máy an ninh Iran cũng được lệnh sẵn sàng “thay máu” chỉ huy nếu tiếp tục có thêm tổn thất do không kích của Israel – một động thái cho thấy sự quyết liệt và lạnh lùng đến tàn nhẫn của chế độ trong việc bảo vệ sự sống còn của mình.

Trong bối cảnh đó, câu hỏi lớn nhất đặt ra không chỉ là “ai sẽ kế vị Khamenei?” mà còn là: Liệu bất kỳ ai trong số các ứng viên này có thể duy trì được quyền lực tuyệt đối như người tiền nhiệm, khi mà xã hội Iran đang rạn nứt sâu sắc, nền kinh tế kiệt quệ vì trừng phạt, và nguy cơ nội loạn luôn chực chờ bùng phát mỗi khi có biến động lớn ở thượng tầng quyền lực? Sự ra đi đột ngột của Tổng thống Ebrahim Raisi trong vụ rơi trực thăng năm ngoái – người từng được coi là “thái tử” không chính thức – đã để lại khoảng trống quyền lực khó lấp đầy, càng khiến cuộc đua kế vị trở nên khốc liệt và khó lường hơn bao giờ hết.

Với các đợt không kích ngày càng dữ dội, nguy cơ ám sát lãnh đạo tối cao luôn thường trực, bộ máy quyền lực Iran buộc phải vận hành như một cỗ máy chiến tranh thực thụ: Lạnh lùng, kín đáo, và sẵn sàng loại bỏ bất kỳ mắt xích nào có dấu hiệu lung lay. Quyền lực ở Tehran giờ đây không chỉ là vấn đề sống còn của một chế độ, mà còn là bài toán sinh tử của cả khu vực Trung Đông, khi bất kỳ sự xáo trộn nào ở thượng tầng Iran cũng có thể kéo theo làn sóng bất ổn lan rộng từ Iraq, Syria đến Lebanon, Yemen và xa hơn nữa.

Giữa tâm bão ấy, hình ảnh một Khamenei già nua, ẩn mình trong hầm trú ẩn, vẫn nắm chặt quyền lực tối thượng và tự tay sắp xếp người kế vị, là minh chứng cho sự ngoan cường nhưng cũng đầy bất an của chế độ Hồi giáo Iran. Ông hiểu rõ, chỉ một sơ sẩy nhỏ trong chuyển giao quyền lực cũng có thể khiến toàn bộ thành quả của hơn bốn thập kỷ cách mạng sụp đổ trong chớp mắt. Đó là lý do vì sao, dù đối mặt với hiểm họa ám sát, ông vẫn kiên quyết giữ vững “bàn tay sắt” trên mọi quyết định sống còn, từ chiến trường đến hậu trường chính trị.

Cả thế giới đang nín thở chờ đợi: Liệu Iran có thể vượt qua cơn sóng gió lịch sử này mà không rơi vào vòng xoáy hỗn loạn? Liệu một lãnh tụ mới có đủ bản lĩnh, uy tín và sự tàn nhẫn để duy trì trật tự sắt đá đã được xây dựng bằng máu và nước mắt suốt hơn 40 năm? Hay đây sẽ là khởi đầu cho một kỷ nguyên bất ổn mới, khi quyền lực tối cao không còn là “thánh địa bất khả xâm phạm” mà trở thành chiến trường khốc liệt giữa các phe phái, giữa di sản cách mạng và khát vọng đổi thay của hàng triệu người dân Iran? Câu trả lời, có lẽ, sẽ đến rất sớm, khi từng tiếng bom vẫn nổ vang trên bầu trời Tehran, và bóng tối của chiến tranh vẫn bao trùm lên mọi quyết định sống còn của đất nước này.