Đức Giáo Hoàng Leo XIV: Ngọn Lửa Đức Tin Trong Thời Đại Hỗn Loạn
Ngày 8 tháng 5 năm 2025, khói trắng bay lên từ ống khói Nhà nguyện Sistine, báo hiệu một thời khắc lịch sử: Hồng y Robert Francis Prevost, người Mỹ gốc Chicago, được bầu làm Giáo hoàng Leo XIV, vị giáo hoàng đầu tiên từ Hoa Kỳ trong lịch sử 2.000 năm của Giáo hội Công giáo. Chỉ trong 24 giờ, 133 hồng y đã thống nhất lựa chọn người kế nhiệm Đức Giáo hoàng Phanxicô, một quyết định nhanh chóng đến kinh ngạc, phản ánh khát vọng đoàn kết mãnh liệt trong bối cảnh thế giới đang bị chia rẽ bởi xung đột, bất ổn chính trị và những thách thức đạo đức chưa từng có. Leo XIV, 69 tuổi, bước lên ban công Quảng trường Thánh Phêrô với lời chào giản dị nhưng đầy sức mạnh: “Hòa bình ở cùng anh chị em.” Lời nói ấy không chỉ là một nghi thức, mà là lời kêu gọi khẩn thiết, vang vọng như một lời tuyên chiến với sự hỗn loạn đang bao trùm hành tinh.
Robert Prevost không phải là cái tên xa lạ với Vatican. Từ một linh mục thuộc Dòng Augustinô, ông đã dành nhiều năm làm việc truyền giáo ở Peru, nơi ông đối mặt với nghèo đói, bất công và những vết thương sâu sắc của xã hội. Kinh nghiệm này đã rèn giũa ông thành một mục tử cứng cỏi, một người không ngại dấn thân vào những góc tối của nhân loại để mang lại ánh sáng. Năm 2023, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã bổ nhiệm ông làm người đứng đầu Thánh bộ Giám mục, cơ quan quyền lực chịu trách nhiệm lựa chọn các giám mục trên toàn thế giới. Đây là một vị trí đòi hỏi sự tinh tế, quyết đoán và tầm nhìn xa, những phẩm chất mà Prevost đã chứng minh qua việc thực thi motu proprio Vos estis lux mundi của Đức Phanxicô, một văn kiện mang tính cách mạng nhằm xử lý nghiêm khắc các vụ lạm dụng trong Giáo hội. Ông cũng là một trong những nhân vật chủ chốt tại Thượng Hội đồng về Tính Đồng nghị, dự án lớn của Đức Phanxicô nhằm làm cho Giáo hội trở nên cởi mở và ít giáo sĩ hóa hơn. Việc bổ nhiệm ba phụ nữ vào khối bỏ phiếu lựa chọn giám mục – một cải cách chưa từng có – mang dấu ấn táo bạo của Prevost, một minh chứng cho cam kết của ông đối với sự hòa nhập và công lý.
Nhưng con đường dẫn đến ngai tòa Thánh Phêrô của Leo XIV không hề bằng phẳng. Tháng 3 năm 2025, ông bị Mạng lưới Những Người Sống sót Bị Linh mục Lạm dụng (SNAP) cáo buộc đã cản trở các cuộc điều tra dân sự và giáo luật liên quan đến một số linh mục thuộc giáo phận Chiclayo, Peru. Những lời buộc tội này, dù chưa được chứng minh, đã làm dấy lên những câu hỏi về khả năng lãnh đạo của ông trong một Giáo hội đang vật lộn với di sản của các vụ bê bối lạm dụng. Một lá thư gửi đến Hồng y Pietro Parolin, khi đó là Quốc vụ khanh Tòa Thánh, được cho là không nhận được phản hồi. Những tranh cãi này không làm lung lay quyết tâm của các hồng y, nhưng chúng là lời nhắc nhở rằng Leo XIV bước vào vai trò của mình với những vết sẹo của quá khứ và kỳ vọng khổng lồ từ tương lai.
Sự lựa chọn cái tên “Leo” mang ý nghĩa sâu sắc, gợi nhớ đến 13 vị giáo hoàng tiền nhiệm, mỗi người đều để lại dấu ấn không thể xóa nhòa trong lịch sử Giáo hội. Leo I, được gọi là Leo Vĩ đại, đã định hình giáo lý về Chúa Kitô và ngăn chặn Attila the Hun xâm lược Rome bằng tài ngoại giao xuất chúng. Leo XIII, qua thông điệp Rerum Novarum, đã đặt nền móng cho học thuyết xã hội Công giáo hiện đại, đấu tranh cho quyền của người lao động trong cơn bão của cách mạng công nghiệp. Bằng cách chọn cái tên Leo XIV, Prevost gửi đi một thông điệp rõ ràng: ông sẽ là một vị giáo hoàng của sự rõ ràng về giáo lý, trách nhiệm xã hội và đối thoại với một thế giới đang thay đổi chóng mặt. Trong bài phát biểu đầu tiên, ông nhấn mạnh hòa bình, đoàn kết và lòng thương xót, những chủ đề không chỉ phản ánh di sản của các vị Leo tiền nhiệm mà còn là lời đáp trả trực tiếp cho những khủng hoảng hiện nay – từ chiến tranh ở Ukraine và Trung Đông đến sự phân cực chính trị ở phương Tây.
Sự kiện này không chỉ là một cột mốc đối với Giáo hội Công giáo mà còn là một biến cố địa chính trị. Việc một người Mỹ lên ngôi giáo hoàng xảy ra trong bối cảnh Hoa Kỳ, dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Donald Trump, đang định hình lại vị thế của mình trên trường quốc tế. Trump, người đã công khai ủng hộ các giá trị bảo thủ và thường xuyên bày tỏ quan điểm về các vấn đề đạo đức, có thể tìm thấy ở Leo XIV một đồng minh tiềm năng hoặc một đối thủ đáng gờm, tùy thuộc vào cách vị giáo hoàng mới xử lý các vấn đề như phá thai, hôn nhân đồng giới và biến đổi khí hậu. Trong khi Trump thúc đẩy một chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết,” Leo XIV dường như hướng tới một tầm nhìn toàn cầu, kêu gọi một “hòa bình không vũ khí” và một Giáo hội gần gũi với những người đau khổ. Sự tương phản này có thể định hình các cuộc đối thoại giữa Vatican và Washington trong những năm tới, đặc biệt khi Hoa Kỳ tiếp tục vật lộn với các vấn đề phân cực như quyền tự do tôn giáo và công bằng xã hội.
Tại Quảng trường Thánh Phêrô, hàng chục ngàn người đã tụ tập, từ các tín hữu Công giáo đến những người tò mò không theo đạo, tất cả都被 cuốn vào sự phấn khích của khoảnh khắc này. Các lá cờ Hoa Kỳ tung bay, một cảnh tượng chưa từng thấy trong lịch sử Vatican. Andrea Gallardo, một cô gái 20 tuổi từ Texas, quấn cờ Mỹ quanh vai, hét lên trong nước mắt: “Đây là niềm tự hào của chúng tôi!” Nhưng niềm vui không che giấu được những thách thức đang chờ đợi Leo XIV. Giáo hội mà ông thừa hưởng đang đối mặt với sự suy giảm số lượng tín hữu ở châu Âu, sự gia tăng của chủ nghĩa thế tục và những căng thẳng nội bộ giữa các phe phái bảo thủ và tiến bộ. Ở châu Phi và châu Á, nơi Công giáo đang phát triển mạnh mẽ, ông sẽ cần đáp ứng nhu cầu của một Giáo hội trẻ trung, năng động nhưng cũng đòi hỏi sự đổi mới. Hơn nữa, mối quan hệ với các tôn giáo khác, đặc biệt là Chính Thống giáo, sẽ là một ưu tiên. Thượng Phụ Ecumenical Bartholomew, lãnh đạo tinh thần của Chính Thống giáo toàn cầu, đã bày tỏ sự chào đón nồng nhiệt và hy vọng về sự hợp tác tiếp tục, một dấu hiệu tích cực cho các nỗ lực hòa giải trong tương lai.
Leo XIV bước vào vai trò của mình với một hồ sơ độc đáo: một người Mỹ với trái tim của một nhà truyền giáo, một nhà quản lý với kinh nghiệm sâu sắc trong bộ máy Vatican, và một mục tử không ngại đối mặt với những vấn đề gai góc. Bài phát biểu đầu tiên của ông, được truyền tải bằng giọng nói run rẩy nhưng đầy quyết tâm, là một lời kêu gọi hành động. Ông nhắc đến Đức Maria, “Người Mẹ luôn đồng hành cùng chúng ta,” và mời gọi các tín hữu cầu nguyện cho sứ vụ mới của mình. Lời nhắc đến giáo phận Chiclayo, nơi ông từng phục vụ, là một khoảnh khắc xúc động, một sự tôn vinh những người dân Peru đã định hình hành trình đức tin của ông. “Chúng ta sẽ là một Giáo hội đồng nghị, một Giáo hội bước đi, một Giáo hội tìm kiếm hòa bình và bác ái,” ông tuyên bố, vạch ra một lộ trình đầy tham vọng cho triều đại của mình.
Khi thế giới dõi theo, Leo XIV đứng trước ngưỡng cửa của một kỷ nguyên mới. Ông không chỉ là người kế nhiệm Thánh Phêrô mà còn là một biểu tượng của hy vọng, thách thức và khả năng thay đổi. Từ những con đường bụi bặm của Peru đến trung tâm quyền lực của Vatican, hành trình của ông là minh chứng cho sức mạnh của đức tin và sự kiên trì. Nhưng liệu ông có thể dẫn dắt Giáo hội vượt qua những cơn bão của thế kỷ 21? Chỉ thời gian mới trả lời được. Còn bây giờ, khói trắng đã tan, nhưng ánh mắt của cả thế giới vẫn hướng về Rome.