Giáo Hoàng Leo XIV: Người Mỹ Đầu Tiên Lên Ngai Tòa Thánh Phêrô
VATICAN, NGÀY 8 THÁNG 5 NĂM 2025 – Một cột mốc lịch sử đã được khắc ghi trong lòng Vatican khi Hồng y Robert Francis Prevost, người con của thành phố Chicago, được bầu làm Giáo hoàng Leo XIV, vị giáo hoàng đầu tiên đến từ Hoa Kỳ trong hơn hai thiên niên kỷ của Giáo hội Công giáo. Khi khói trắng bay lên từ ống khói Nhà nguyện Sistine, tiếng chuông khổng lồ của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô vang lên, báo hiệu một sự kiện làm rung chuyển cả thế giới: một người Mỹ, với trái tim đậm chất mục tử và tinh thần truyền giáo, đã bước lên ngai tòa Thánh Phêrô. Trong bối cảnh Giáo hội Công giáo đối mặt với những chia rẽ nội bộ và các thách thức toàn cầu, sự kiện này không chỉ là một bước ngoặt tôn giáo mà còn là một tuyên ngôn chính trị và văn hóa đầy sức nặng.
Ngay từ khoảnh khắc xuất hiện trên ban công Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, Giáo hoàng Leo XIV đã gửi đi thông điệp mạnh mẽ: “Bình an cho tất cả các con!” Lời chào đầu tiên, được thốt lên bằng tiếng Ý với giọng run run vì xúc động, đã chạm đến hàng chục ngàn người tụ tập tại Quảng trường Thánh Phêrô và hàng triệu tín hữu trên toàn cầu qua màn hình. Ông tiếp tục bằng tiếng Tây Ban Nha, gửi lời tri ân đến giáo phận cũ ở Chiclayo, Peru, nơi ông từng phục vụ như một giám mục với lòng nhiệt thành truyền giáo. “Tôi muốn thông điệp hòa bình này đi vào trái tim các con, đến với gia đình các con và mọi người, dù họ ở bất cứ đâu,” ông nói, giọng điệu vừa dịu dàng vừa kiên định, như một lời nhắc nhở rằng Giáo hội không chỉ là một định chế mà còn là một ngọn lửa hy vọng giữa thế giới đang ngập trong xung đột và chia rẽ.
Sinh ngày 14 tháng 9 năm 1955 tại Chicago, Illinois, Robert Prevost lớn lên trong một gia đình Công giáo với cha là Louis Marius Prevost, gốc Pháp và Ý, và mẹ là Mildred Martínez, gốc Tây Ban Nha. Từ nhỏ, ông đã là một cậu bé phụ lễ tại Nhà thờ St. Mary of the Assumption ở South Side, Chicago, nơi những hạt giống đức tin được gieo mầm. Sau khi tốt nghiệp ngành toán học tại Đại học Villanova, ông gia nhập Dòng Augustinô và được thụ phong linh mục tại Rôma vào năm 1982. Hành trình của ông không dừng lại ở những giảng đường thần học hay những con phố nhộn nhịp của Chicago, mà đưa ông đến Peru, nơi ông dành hơn hai thập kỷ phục vụ như một nhà truyền giáo, linh mục giáo xứ, và sau đó là Giám mục Chiclayo. Sự gắn bó sâu sắc với Peru không chỉ mang lại cho ông quốc tịch thứ hai mà còn định hình ông thành một mục tử gần gũi với người nghèo, người di cư, và những cộng đồng bị gạt ra bên lề xã hội.
Sự lựa chọn Giáo hoàng Leo XIV là một bất ngờ đối với nhiều người. Trước cuộc mật nghị, các chuyên gia Vatican hầu như không đặt ông vào danh sách những ứng viên hàng đầu. Tuy nhiên, vị hồng y 69 tuổi này, với vai trò đứng đầu Dicastery for Bishops – cơ quan quyền lực chịu trách nhiệm tuyển chọn các giám mục trên toàn thế giới – đã âm thầm xây dựng uy tín và ảnh hưởng. Ông được Giáo hoàng Phanxicô, người tiền nhiệm, triệu về Rôma vào năm 2023 và phong làm hồng y chỉ vài tháng sau đó. Sự tin tưởng này không phải ngẫu nhiên. Prevost được xem là một người trung thành với di sản của Phanxicô, người đã đưa Giáo hội tiến gần hơn đến người nghèo, người di cư và các cộng đồng bị lãng quên, đồng thời thúc đẩy một Giáo hội cởi mở hơn, ít tập trung vào các vấn đề giáo điều mà hướng tới lòng trắc ẩn và đối thoại.
Nhưng đừng lầm tưởng rằng Giáo hoàng Leo XIV chỉ là một người tiếp nối đơn thuần. Trong bài phát biểu đầu tiên, ông nhấn mạnh một Giáo hội “xây dựng những cây cầu, luôn mở rộng vòng tay để chào đón mọi người.” Đây là một lời kêu gọi mạnh mẽ trong bối cảnh Giáo hội đang bị giằng xé bởi những chia rẽ nội bộ, từ tranh cãi về quyền của người LGBTQ+ đến vấn đề phong chức linh mục cho phụ nữ. Dù được xem là một người ôn hòa, Prevost không ngần ngại bày tỏ quan điểm bảo thủ về một số vấn đề giáo lý. Ông từng phản đối việc phong chức phó tế cho phụ nữ, cho rằng điều này “không nhất thiết giải quyết được vấn đề mà có thể tạo ra những vấn đề mới.” Ông cũng bày tỏ lo ngại về “tư tưởng giới” trong giáo dục, gọi đó là “sự nhầm lẫn” tìm cách “tạo ra những giới tính không tồn tại.” Những quan điểm này có thể làm thất vọng những người hy vọng vào một giáo hoàng tiến bộ hơn, nhưng chúng cũng phản ánh một sự cân bằng tinh tế: một người vừa muốn duy trì giáo lý truyền thống vừa tìm cách hàn gắn một Giáo hội bị phân cực.
Sự kiện này không chỉ làm rung động Vatican mà còn tạo ra những làn sóng chính trị ở Hoa Kỳ. Tổng thống Donald Trump, người đang trong nhiệm kỳ thứ hai, đã nhanh chóng lên mạng xã hội để chúc mừng: “Thật vinh dự khi biết rằng ông ấy là Giáo hoàng Mỹ đầu tiên. Thật phấn khích, và là một vinh dự lớn cho đất nước chúng ta!” Tuy nhiên, mối quan hệ giữa Giáo hoàng Leo XIV và chính quyền Trump có thể không êm ả. Là một người từng công khai chỉ trích các chính sách nhập cư cứng rắn của Trump, đặc biệt là các phát ngôn của Phó Tổng thống JD Vance, Prevost đã từng chia sẻ trên mạng xã hội rằng “Chúa Giêsu không yêu cầu chúng ta xếp hạng tình yêu dành cho người khác.” Lập trường này, cùng với sự ủng hộ mạnh mẽ của ông đối với người di cư và người nghèo, có thể khiến ông trở thành một tiếng nói đối trọng với các chính sách của Nhà Trắng, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng gia tăng về vấn đề nhập cư và bất bình đẳng kinh tế.
Tại Chicago, quê hương của Giáo hoàng Leo XIV, niềm tự hào đang tràn ngập. Thị trưởng Brandon Johnson đã viết trên mạng xã hội: “Mọi thứ tuyệt vời, kể cả Giáo hoàng, đều đến từ Chicago!” Các nhà thờ ở thành phố này, từ Nhà thờ Holy Name đến các giáo xứ nhỏ ở South Side, đã tổ chức các thánh lễ tạ ơn, với các tín hữu vỗ tay nhiệt liệt khi tin tức được công bố. Tại Đại học Villanova, nơi Prevost từng học, một không khí lễ hội đã diễn ra, với các sinh viên và cựu sinh viên tụ tập để ăn mừng một người đồng môn nay trở thành lãnh đạo của 1,4 tỷ tín hữu Công giáo trên toàn cầu. Tuy nhiên, niềm vui này cũng đi kèm với những câu hỏi. Một giáo hoàng Mỹ sẽ định hình Giáo hội như thế nào trong một thế giới ngày càng phân cực? Liệu ông có thể hàn gắn những rạn nứt trong Giáo hội, từ các cuộc tranh luận thần học đến những vết thương từ các vụ bê bối lạm dụng tình dục mà ông từng bị cáo buộc liên quan, dù Vatican đã bác bỏ mọi trách nhiệm của ông?
Ở Peru, nơi Prevost được xem như một người con tinh thần, Tổng thống Dina Boluarte đã gọi sự kiện này là “một khoảnh khắc lịch sử cho Peru và thế giới.” Bà nhấn mạnh rằng Prevost không chỉ là một giám mục mà còn là một người “đã gieo mầm hy vọng, đồng hành cùng những người nghèo khổ nhất, và chia sẻ niềm vui của dân tộc chúng tôi.” Sự gắn bó của ông với Peru, từ những năm tháng làm việc ở Trujillo đến vai trò giám mục ở Chiclayo, đã khiến ông trở thành một biểu tượng của sự đoàn kết giữa hai lục địa. Việc ông chọn tên Leo XIV, gợi nhớ đến Giáo hoàng Leo XIII – người nổi tiếng với thông điệp bảo vệ quyền của người lao động – là một dấu hiệu rằng ông có thể sẽ tiếp tục đặt trọng tâm vào công lý xã hội, một chủ đề ngày càng cấp bách trong bối cảnh bất ổn kinh tế và biến đổi khí hậu.
Khi Giáo hoàng Leo XIV bước vào vai trò lãnh đạo, ông đối mặt với một Giáo hội ở ngã tư đường. Các cuộc xung đột ở Ukraine, Trung Đông và Sudan, cùng với những vấn đề như di cư, biến đổi khí hậu và tự do tôn giáo, đòi hỏi một tiếng nói mạnh mẽ và rõ ràng từ Vatican. Di sản của Giáo hoàng Phanxicô, với trọng tâm là lòng trắc ẩn và sự cởi mở, đã đặt nền móng, nhưng cũng tạo ra những phản ứng dữ dội từ các phe bảo thủ trong Giáo hội. Với kinh nghiệm quản lý và phong cách lãnh đạo ôn hòa nhưng quyết đoán, Prevost có thể là người phù hợp để điều hướng những cơn bão này. Nhưng ông sẽ cần nhiều hơn là sự khôn ngoan và lòng trắc ẩn; ông cần một tầm nhìn đủ mạnh để đoàn kết một Giáo hội đang đứng trước nguy cơ phân cực sâu sắc hơn.
Khi ánh hoàng hôn buông xuống Vatican, hình ảnh Giáo hoàng Leo XIV đứng trên ban công, với chiếc áo choàng đỏ truyền thống và ánh mắt trầm tư, đã trở thành biểu tượng của một thời đại mới. Ông không chỉ là người Mỹ đầu tiên dẫn dắt Giáo hội Công giáo mà còn là một mục tử mang trong mình trái tim của cả hai lục địa, một người xây cầu nối giữa truyền thống và đổi mới, giữa đức tin và thực tại. Thế giới đang dõi theo, chờ đợi những bước đi đầu tiên của ông trên con đường đầy thử thách phía trước.