Trung Quốc Cắm Cờ Trên Đá Hoài Ân: Mũi Dao Chiến Lược Khuấy Động Biển Đông
Bãi đá Hoài Ân, một thực thể nhỏ bé, nửa chìm nửa nổi, không có giá trị kinh tế rõ ràng, nhưng lại mang ý nghĩa chiến lược khổng lồ. Nằm sát đảo Thị Tứ – nơi Philippines duy trì đường băng, radar, trạm khí tượng và căn cứ dân sự – Hoài Ân là bàn đạp hoàn hảo để Bắc Kinh thách thức Manila. Việc chiếm giữ Hoài Ân cho phép Trung Quốc triển khai radar tầm thấp, trạm quan sát biển, hoặc thậm chí thiết lập vùng cấm tàu thuyền và máy bay, từ đó bóp nghẹt tuyến tiếp tế của đảo Thị Tứ. Đây không phải là một cuộc tấn công trực diện, mà là một đòn đánh tâm lý, một chiến thuật mài mòn tinh thần và hậu cần của Philippines, biến tiền đồn lớn nhất của Manila tại Trường Sa thành một pháo đài bị cô lập. Nếu Thị Tứ sụp đổ, toàn bộ mạng lưới phòng thủ của Philippines ở Biển Đông sẽ lung lay, mở đường cho Trung Quốc củng cố yêu sách “đường lưỡi bò” đầy tranh cãi.
Hành động này không chỉ nhắm vào Philippines. Nó là một thông điệp gửi đến Việt Nam, Malaysia, Brunei, và cả Hoa Kỳ: Trung Quốc sẵn sàng hành động, bất chấp áp lực kinh tế từ thương chiến hay sự cô lập ngoại giao. Biển Đông, nơi 30-40% thương mại toàn cầu đi qua, không chỉ là một vùng biển giàu tài nguyên mà còn là đấu trường địa chiến lược quyết định vị thế của các cường quốc. Kiểm soát Biển Đông đồng nghĩa với việc nắm giữ đòn bẩy kinh tế và quân sự, và Bắc Kinh hiểu rõ điều đó. Từ Hoài Ân, Trung Quốc có thể triển khai radar điều khiển vùng trời, tên lửa chống hạm, hoặc thậm chí sân bay nhỏ, tạo ra một vòng cung kiểm soát, đe dọa tự do hàng hải của Hoa Kỳ và đồng minh. Đây là một bước đi trong chiến lược “chốt lấn”, nơi mỗi bãi đá nhỏ bị chiếm đóng trở thành một mắt xích trong chuỗi kiểm soát từ đá Chữ Thập, Vành Khăn, đến Subi, tạo thành một mạng lưới cảm biến và khống chế vùng biển.
Philippines đứng trước nguy cơ nghiêm trọng. Nếu mất Hoài Ân, đảo Thị Tứ sẽ bị phong tỏa mềm, các chuyến bay và tàu tiếp tế dễ dàng bị chặn. Binh lính đồn trú trên đảo sẽ đối mặt với tình trạng thiếu lương thực, nhiên liệu, và khí tài, dẫn đến sự sụp đổ tâm lý và khả năng phòng thủ. Các đảo khác của Philippines như bãi Cỏ Mây, đảo Loại Ta, hay đảo Bình Nguyên cũng sẽ bị đe dọa, trở thành những mục tiêu dễ bị cô lập. Hơn thế, sự thất bại của Manila sẽ tạo ra hiệu ứng domino: làm lung lay niềm tin vào liên minh với Hoa Kỳ, làm suy yếu tinh thần quốc gia, và khiến ASEAN rơi vào thế chia rẽ sâu sắc hơn. Trung Quốc không cần nổ súng; họ chỉ cần kiên nhẫn, sử dụng dân quân biển, hải cảnh, và áp lực kinh tế để ép buộc Manila nhượng bộ.
Việt Nam, một quốc gia với mạng lưới đảo dày đặc tại Trường Sa, cũng không đứng ngoài lằn ranh nguy hiểm. Đảo Song Tử Tây, chỉ cách Hoài Ân 25-30 hải lý, cùng các thực thể khác như Sinh Tồn, Trường Sa Lớn, và đá Tốc Tan, tạo thành một hành lang phòng thủ tự nhiên. Nếu Philippines mất Hoài Ân và Thị Tứ, áp lực sẽ lập tức chuyển sang Việt Nam. Trung Quốc có thể tăng cường tuần tra, quấy rối bằng hải cảnh và dân quân biển, hoặc thiết lập vùng nhận diện phi pháp quanh các đảo Việt Nam kiểm soát. Bắc Kinh sẽ tận dụng cơ hội này để bẻ gãy từng mắt xích phòng thủ của Việt Nam, biến Hà Nội thành tuyến tiền tiêu cuối cùng ở phía bắc Trường Sa. Việt Nam, với kinh nghiệm chống đỡ chiến tranh nhân dân trên biển và lực lượng hải quân ngày càng hiện đại, có lợi thế nhất định. Nhưng nếu ASEAN không đoàn kết, Việt Nam sẽ đối mặt với nguy cơ bị cô lập, buộc phải đơn độc chống lại sức ép từ Bắc Kinh.
Hành động của Trung Quốc tại Hoài Ân không chỉ là một sự kiện cục bộ mà là một phần của chiến lược dài hạn nhằm nội địa hóa Biển Đông. Bắc Kinh không tìm kiếm chiến tranh toàn diện – điều có thể phá hủy vị thế kinh tế toàn cầu của họ – mà áp dụng chiến thuật “thực địa trước, luật pháp sau”. Họ chiếm bãi đá, triển khai dân quân, dựng công trình bán cố định, rồi tuyên bố chủ quyền dựa trên thực tế kiểm soát. Khi quốc tế phản ứng, Trung Quốc gọi đây là “quản lý biển bình thường”, dùng thời gian để biến sự chiếm đóng thành chuyện hiển nhiên. Chiến thuật này đi kèm với “bào mòn nhận thức”: dư luận quốc tế ban đầu lên án, nhưng sau 1-2 năm, sự mệt mỏi sẽ khiến thế giới chấp nhận thực tế mới. Đây là cách Bắc Kinh biến từng vết nứt nhỏ thành cơn địa chấn chiến lược.
Trong bối cảnh khu vực, hành động tại Hoài Ân còn là một đòn đánh tâm lý nhằm phá thế trận Mỹ-ASEAN đang hình thành. Dưới thời Tổng thống Trump, Hoa Kỳ áp thuế suất cao với hàng hóa Trung Quốc, trong khi Philippines mở rộng thỏa thuận quân sự EDCA, Việt Nam đàm phán FTA với Mỹ, và Malaysia, Indonesia xích lại gần Washington. Bắc Kinh cảm nhận rõ sự cô lập ngày càng tăng, và Hoài Ân là cách họ gửi thông điệp: dù bị bao vây, Trung Quốc vẫn sẵn sàng hành động cứng rắn. Chiếm một bãi đá nhỏ không đủ để Mỹ hay ASEAN phản ứng quân sự quyết liệt, nhưng đủ để thử thách cam kết của Washington và sự đoàn kết của khu vực. Đây là một nhát dao nhỏ, nhưng cắt đúng điểm yếu tâm lý, khiến Mỹ và đồng minh phải phân tâm, tốn nguồn lực, và làm chậm quá trình xây dựng liên minh chống Trung Quốc.
Để đối phó, Philippines cần hành động quyết đoán. Manila phải triển khai lực lượng dân sự hoặc quân đội ngụy trang, dựng cột mốc, thiết bị trinh sát, và duy trì tuần tra 24/7 quanh Hoài Ân. Song song, Philippines cần quốc tế hóa căng thẳng, mời báo chí quốc tế chứng kiến, đệ đơn lên Liên Hợp Quốc, và viện dẫn hiệp ước phòng thủ chung với Mỹ để yêu cầu tuần tra chung. Việt Nam, với vai trò chiến lược, cần củng cố các đảo, hiện đại hóa hải quân, và phối hợp với Philippines, Malaysia, Indonesia để ra tuyên bố chung. Hà Nội cũng nên đẩy mạnh hợp tác quốc phòng với Mỹ, Nhật, Ấn, Úc, đồng thời quốc tế hóa tranh chấp tại các diễn đàn đa phương. ASEAN, dù chia rẽ, cần tìm cách thống nhất lập trường, biến hành động của Trung Quốc thành vi phạm luật quốc tế trắng trợn.
Bãi đá Hoài Ân, nhỏ bé và không người, giờ đây là tâm điểm của một cuộc chiến ngầm quyết định số phận Biển Đông. Nó là minh chứng rằng trong địa chính trị, không cần đảo lớn, chỉ cần đúng chỗ. Trung Quốc đang chơi một ván cờ dài hơi, kiên nhẫn gặm nhấm, khai thác sự lưỡng lự của đối phương. Nếu Philippines, Việt Nam, và ASEAN không hành động kịp thời, vết nứt tại Hoài Ân sẽ mở toang cả thế trận, biến Biển Đông thành sân sau của Bắc Kinh. Cuộc chiến thực sự không diễn ra bằng đại pháo, mà bằng những bước đi nhỏ, tàn nhẫn, và đầy toan tính như thế này.