Căng thẳng biên giới Thái Lan - Campuchia bùng nổ: Bangkok đóng cửa tuyến tiếp cận Preah Vihear, ép Phnom Penh mất ưu thế sau 68 năm tranh chấp
Sau 68 năm im lặng đầy uất ức trước những phán quyết quốc tế bị cho là thiên vị và những hành động lấn lướt thực địa từ phía Campuchia, Thái Lan cuối cùng đã hành động quyết liệt, đẩy Phnom Penh vào thế phòng thủ tuyệt vọng trong tranh chấp lãnh thổ quanh ngôi đền Preah Vihear cổ kính. Vào đúng ngày Giáng sinh 25/12/2025, Quân khu 2 Thái Lan đã phát đi thông điệp mạnh mẽ qua fanpage chính thức, khẳng định rõ ràng rằng Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) năm 1962 chỉ trao quyền sở hữu ngôi đền chính cho Campuchia, chứ không hề đụng đến khu vực 4,6 km² xung quanh – vùng đất chiến lược mà Bangkok coi là thuộc chủ quyền không thể nhượng bộ của mình. Động thái này không chỉ là lời nhắc nhở lịch sử mà còn là tuyên bố phản công thực địa, với việc siết chặt kiểm soát và đóng hoàn toàn lối tiếp cận Chong Khao Phaendin (hay Chong Kan Ma), cắt đứt tuyến hậu cần huyết mạch từ phía Campuchia lên ngôi đền, khiến lực lượng đối phương rơi vào tình trạng bao vây, thiếu nước, thiếu thực phẩm và thiếu cả lối thoát.
Căng thẳng biên giới Thái Lan - Campuchia đã bùng nổ trở lại dữ dội từ giữa năm 2025, với những cuộc đụng độ đẫm máu nhất trong hơn một thập kỷ, khiến hàng chục người thiệt mạng và hàng trăm nghìn dân thường phải sơ tán khỏi các tỉnh biên giới như Preah Vihear, Oddar Meanchey bên Campuchia và Surin, Sisaket bên Thái Lan. Dù đã có thỏa thuận ngừng bắn vào tháng 7 và tháng 10, được Tổng thống Mỹ Donald Trump ca ngợi là "Hiệp định Hòa bình Kuala Lumpur", nhưng lửa chiến sự vẫn âm ỉ và bùng phát trở lại vào tháng 11-12, với pháo kích, không kích và các cáo buộc lẫn nhau về vi phạm di sản văn hóa. Phía Thái Lan khẳng định họ chỉ tự vệ trước các hành động lấn chiếm dần dần của Campuchia, trong khi Phnom Penh tố cáo Bangkok phá hủy tượng thần Vishnu và tấn công các di tích cổ. Thế nhưng, sâu xa hơn, đây là cuộc đối đầu về nguyên tắc địa lý và pháp lý mà Thái Lan đã kiên trì bảo vệ: đường phân thủy tự nhiên trên dãy Dangrek phải là biên giới thực sự, và khu vực cao nguyên quanh Preah Vihear rõ ràng thuộc về Bangkok theo bản đồ tỉ lệ 1:50.000 chi tiết hơn hẳn những tài liệu thời thuộc địa mà Campuchia thường vin vào.
Lịch sử tranh chấp này bắt nguồn từ những bản đồ thời Pháp thuộc, khi biên giới được vẽ lệch khỏi đường phân thủy để đặt ngôi đền Preah Vihear – một kiệt tác Khmer thế kỷ 11 – vào lãnh thổ Campuchia. Năm 1962, ICJ phán quyết ngôi đền thuộc Phnom Penh, buộc Thái Lan rút quân và trả cổ vật, nhưng tòa án không hề định đoạt khu vực phụ cận 4,6 km² – khoảng trống pháp lý mà Campuchia đã khéo léo khai thác để mở rộng ảnh hưởng. Từ năm 2008, khi UNESCO công nhận Preah Vihear là di sản thế giới, căng thẳng leo thang với các cuộc đụng độ kéo dài đến 2011, khiến hàng nghìn người sơ tán và hàng chục binh sĩ ngã xuống. Campuchia đã áp dụng chiến lược "chiếm lĩnh mềm": xây chùa, mở đường bê tông, định cư dân chúng và triển khai lực lượng vào vùng tranh chấp, biến thực địa thành lợi thế mà không cần nổ súng lớn. Những hành động như dựng chùa Keo Sikha Kiri Svara hay kết nối kênh núi hiểm trở đã biến khu vực thành bàn đạp chiến lược, đe dọa trực tiếp các vị trí cao điểm của Thái Lan như Phu Makhuea hay Pha Mor E Dang.
Nhưng Thái Lan không còn nhẫn nhịn. Quân khu 2 đã chỉ rõ rằng các vị trí pháo binh và vũ khí tầm xa từ phía Campuchia đang nhắm thẳng vào lực lượng Thái, vi phạm nghiêm trọng biên bản ghi nhớ và nguyên tắc tự vệ hợp pháp theo luật quốc tế. Với quyền tự vệ chính đáng, Bangkok đã triển khai chiến lược cắt đứt hậu cần: đóng kín Chong Khao Phaendin, tuyến đường duy nhất từ Campuchia lên đền, biến ngôi đền thành "ốc đảo cô lập" mà không cần tấn công trực tiếp. Thông điệp "Merry Christmas Cambodia" kèm theo không chỉ là lời châm biếm đanh thép mà còn là lời cảnh báo rằng Thái Lan sẽ bảo vệ chủ quyền bằng mọi giá, dựa trên địa hình tự nhiên và bản đồ chính xác, thay vì những phán quyết bị cho là mang màu sắc chính trị từ ICJ. Trong bối cảnh giao tranh vẫn lẻ tẻ dù có lệnh ngừng bắn mới từ ngày 27/12, động thái này đã ép Campuchia vào thế mất ưu thế thực địa, buộc Phnom Penh phải đối mặt với thực tế rằng việc diễn giải quá tay phán quyết 1962 không còn đủ để duy trì kiểm soát.
Câu chuyện Preah Vihear không chỉ là tranh chấp lãnh thổ mà còn là cuộc chiến về danh dự dân tộc và công lý địa lý. Thái Lan, với lập trường kiên định rằng đất cao thuộc về ai kiểm soát đường phân thủy, đã chứng minh rằng sức mạnh thực địa và quyết tâm chính trị có thể lật ngược thế cờ trước những lợi thế pháp lý mong manh. Từ những hàng rào thép gai từng bị tháo bỏ dưới áp lực thỏa hiệp, nay Bangkok đang dựng lại "bức tường vô hình" bằng hành động quân sự chính xác, khiến Campuchia phải tính toán lại mọi nước cờ lấn tới. Trong khi cộng đồng quốc tế, từ UNESCO đến Ấn Độ, lo ngại về thiệt hại di sản, Thái Lan nhấn mạnh rằng chính việc quân sự hóa di tích từ phía đối phương mới là gốc rễ vấn đề. Cuộc đối đầu này vẫn chưa kết thúc, nhưng thông điệp từ Quân khu 2 đã rõ ràng: sau 68 năm, Thái Lan sẽ không để lịch sử lặp lại nỗi đau mất đất vì những phán quyết thiên vị hay sự im lặng yếu đuối.
.jpg)
