Putin vừa phạm sai lầm chết người khi Nga tấn công tàu Thổ Nhĩ Kỳ giữa lúc Erdogan thúc đẩy hòa bình – liệu Ankara có siết chặt eo biển, cắt đứt dầu..
Nga đã tấn công ba tàu hàng thuộc sở hữu Thổ Nhĩ Kỳ đang neo đậu tại các cảng Ukraine ở vùng Odesa vào ngày 12 tháng 12 năm 2025, đúng vào lúc Tổng thống Recep Tayyip Erdogan đang gặp gỡ Tổng thống Vladimir Putin tại Ashgabat, Turkmenistan để thảo luận về hòa bình và giảm căng thẳng ở Biển Đen. Đây không chỉ là một cuộc tấn công quân sự thông thường mà là một cú tát thẳng mặt vào ngoại giao, một hành động khiêu khích thô bạo có thể đẩy Moscow vào thế cô lập kinh tế nghiêm trọng hơn bao giờ hết, khi Ankara nắm giữ chìa khóa kiểm soát Eo biển Thổ Nhĩ Kỳ – động mạch sống của xuất khẩu dầu mỏ Nga.
Cuộc tấn công diễn ra chỉ vài giờ sau khi Erdogan trực tiếp đề nghị Putin xem xét một lệnh ngừng bắn hạn chế đối với cơ sở hạ tầng năng lượng và cảng biển, nhằm mở đường cho việc khôi phục hành lang ngũ cốc và đảm bảo an toàn cho tàu dân sự. Thế nhưng, trong khi hai nhà lãnh đạo đang bắt tay và chụp ảnh tại Diễn đàn Hòa bình và An ninh Quốc tế, các drone Geran-2 (phiên bản Shahed-136 của Nga) và tên lửa đạn đạo đã lao thẳng vào cảng Chornomorsk và Odesa. Hình ảnh lan truyền trên mạng xã hội cho thấy tàu Cenk T – một con tàu Ro-Ro treo cờ Panama thuộc sở hữu công ty Cenk Shipping của Thổ Nhĩ Kỳ – bùng nổ ngọn lửa dữ dội sau khi bị trúng đòn trực tiếp vào phần mũi tàu. Công ty chủ tàu xác nhận con tàu đang chở hàng cứu trợ nhân đạo, bao gồm thực phẩm thiết yếu và có thể cả máy phát điện để hỗ trợ lưới điện Ukraine đang sụp đổ vì mùa đông khắc nghiệt, chứ không phải vũ khí hay thiết bị quân sự.
Phó Thủ tướng Ukraine Oleksiy Kuleba lên tiếng ngay lập tức, khẳng định cuộc tấn công nhắm thẳng vào logistics dân sự và vận tải thương mại, sử dụng drone dẫn đường chính xác bằng GPS và hệ thống quán tính – nghĩa là mục tiêu đã được lập trình từ trước, có lẽ hàng giờ đồng hồ trước khi Putin và Erdogan ngồi lại với nhau. Hải quân Ukraine cho biết tổng cộng ba tàu thuộc sở hữu Thổ Nhĩ Kỳ bị hư hại trong đợt tấn công này, một con số thống kê gần như không thể là ngẫu nhiên giữa hàng loạt tàu dân sự tại cảng. Chỉ một ngày sau, vào 13 tháng 12, Nga tiếp tục bị cáo buộc tấn công tàu Viva – con tàu chở dầu hướng dương từ Ukraine đến Ai Cập qua hành lang ngũ cốc – bằng drone ngay trong vùng đặc quyền kinh tế của Ukraine, ngoài tầm phòng không Kyiv. Trên tàu có 11 công dân Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng may mắn không ai thiệt mạng và con tàu vẫn tiếp tục hành trình.
Sự trùng hợp thời gian này không thể là tình cờ. Nó lộ rõ sự coi thường trắng trợn của Kremlin đối với nỗ lực hòa giải của Thổ Nhĩ Kỳ – quốc gia duy nhất vẫn duy trì kênh đối thoại với cả Moscow và Kyiv, đồng thời là thành viên NATO kiểm soát Eo biển Bosphorus và Dardanelles theo Công ước Montreux 1936. Erdogan đã gọi Putin là “người bạn thân thiết” và liên tục thúc đẩy khôi phục thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen dưới sự bảo trợ của Liên Hợp Quốc, nhưng đổi lại nhận được gì? Một loạt vụ tấn công trực tiếp vào lợi ích của chính Thổ Nhĩ Kỳ, đe dọa an toàn hàng hải và làm bùng nổ phí bảo hiểm chiến tranh tại khu vực. Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ ngay lập tức ra tuyên bố nhấn mạnh nhu cầu đình chỉ các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng cảng và năng lượng, đồng thời kêu gọi thỏa thuận ngăn chặn leo thang ở Biển Đen – một cách diễn đạt ngoại giao lịch sự cho sự phẫn nộ đang dâng trào tại Ankara.
Hậu quả kinh tế của hành động này đối với Nga có thể là thảm khốc, và Kremlin dường như đã tự đào hố chôn chính mình. Sau khi mất thị trường châu Âu vì lệnh trừng phạt phương Tây, Nga phụ thuộc nặng nề vào tuyến Biển Đen để xuất khẩu 20-25% dầu thô và sản phẩm dầu mỏ sang châu Á, với hàng triệu thùng dầu mỗi ngày phải đi qua Eo biển Thổ Nhĩ Kỳ – tuyến đường ấm áp duy nhất không bị đóng băng vào mùa đông, khác với Baltic. Hạm đội bóng tối (shadow fleet) – những tàu chở dầu cũ kỹ với cấu trúc sở hữu phức tạp để lách trần giá dầu – là công cụ sống còn để Moscow duy trì doanh thu hàng tỷ đô la. Đến nay, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn duy trì chính sách khoan dung, không can thiệp mạnh tay vào transit theo nguyên tắc tự do thương mại và Công ước Montreux, dù những tàu này tiềm ẩn rủi ro môi trường lớn.
Nhưng giờ đây, khi tàu Thổ Nhĩ Kỳ bị tấn công trực tiếp, phương trình đã thay đổi hoàn toàn. Ankara có cơ sở pháp lý vững chắc theo luật quốc tế và nguyên tắc có đi có lại để coi các tàu liên quan đến Nga là rủi ro an ninh tiềm ẩn. Thổ Nhĩ Kỳ không cần tuyên chiến hay đóng cửa eo biển hoàn toàn – chỉ cần áp dụng kiểm soát hành chính tinh vi là đủ để làm tê liệt logistics Nga. Họ có thể tăng cường kiểm tra an toàn hàng hải, yêu cầu bảo hiểm P&I toàn diện và có thể xác minh được từ các tanker qua eo biển, vốn là điều mà hạm đội bóng tối khó lòng đáp ứng. Những cuộc kiểm tra kéo dài ngoài khơi Istanbul sẽ tạo hiệu ứng tắc nghẽn, làm chậm trễ hàng loạt, tăng chi phí vận hành và đẩy Nga vào thế kiệt quệ tài chính. Trong bối cảnh Ukraine coi hạm đội bóng tối là mục tiêu hợp pháp, lập trường của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ quyết định tất cả.
Hệ sinh thái hàng hải Biển Đen là một mạng lưới liên kết chặt chẽ. Khi tàu dân sự bị cháy tại một cảng, chuông báo động reo vang khắp lưu vực. Phí bảo hiểm chiến tranh đã tăng vọt, một số công ty bảo hiểm đóng băng chính sách hoặc nâng mức phí lên 5-10% giá trị tàu, khiến việc cập cảng Ukraine trở thành tự sát tài chính. Nhưng tác động lan tỏa không dừng lại ở đó: chủ tàu sẽ do dự khi gửi tàu đến cảng Nga như Novorossiysk ở bên kia biển nếu toàn bộ khu vực bị gắn mác vùng cao rủi ro. Một phần lớn tanker và mạng lưới logistics vận chuyển dầu Nga thuộc sở hữu hoặc điều hành bởi công ty Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ – khi tàu Thổ Nhĩ Kỳ bị đánh, tiền lệ răn đe lan rộng, có thể dẫn đến rút lui dần dần của các đội tàu dân sự khỏi tuyến đường phía bắc Biển Đen.
Putin có lẽ nghĩ rằng việc tấn công tàu của quốc gia mà lãnh đạo ông vừa bắt tay sẽ thể hiện sức mạnh, nhưng thực tế ông đã đặt cổ họng kinh tế Nga dưới lưỡi dao của Thổ Nhĩ Kỳ. Ankara chỉ cần một chữ ký, một sửa đổi quy định eo biển hoặc nghị định hành chính là đủ để xóa sổ hàng tỷ đô la doanh thu dầu mỏ của Moscow mỗi tháng. Ngọn lửa trên tàu Cenk T tại Chornomorsk có thể đã được dập tắt, nhưng nó đang lan sang Ankara, đe dọa thiêu rụi nguồn thu dầu mỏ của Nga. Erdogan không vội dập lửa này, vì ông biết rằng sự kiên nhẫn của Thổ Nhĩ Kỳ đang bị thử thách đến giới hạn.
Cuộc chiến không còn chỉ diễn ra trên tiền tuyến đất liền mà đã chuyển sang chính sách bảo hiểm, nhật ký qua eo biển và thùng dầu. Ở mặt trận này, Nga gần như vô phương tự vệ. Khi các tanker Nga xếp hàng dài chờ qua Bosphorus trong những ngày tới, hãy nhớ rằng chúng không chỉ chờ lượt mà đang chờ đợi sự sụp đổ kinh tế của Kremlin. Tên lửa phóng đi đêm ấy có thể đã đánh chìm một con tàu, nhưng nó cũng đánh chìm tương lai của Nga ở Biển Đen. Hành động khiêu khích này không phải sức mạnh mà là sự tuyệt vọng mù quáng, đẩy Moscow vào vòng xoáy tự hủy diệt mà chính họ tự tạo ra. Biển Đen từng là lá phổi kinh tế của Nga, giờ đây đang trở thành mìn định mệnh sẵn sàng nổ tung dưới chân chính mình.
.jpg)
