Mỹ Giăng Bẫy, Trung Tung Đòn: Bàn Cờ Chiến Lược Thế Giới 2025

Ngày 14 tháng 4 năm 2025, cuộc đối đầu chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc bước vào giai đoạn căng thẳng mới, đánh dấu một “trung cuộc” trên bàn cờ địa chính trị toàn cầu. Sử dụng hình ảnh bàn cờ vua để mô tả, Mỹ và Trung Quốc đang triển khai những nước đi táo bạo, với ASEAN trở thành tâm điểm tranh giành quyền lực. Trung Quốc phô trương sức mạnh hải quân và ngoại giao, trong khi Mỹ củng cố thế bao vây kinh tế và công nghệ. Các quốc gia nhỏ hơn, đặc biệt là Việt Nam, Malaysia, và Campuchia, bị đặt vào thế lưỡng nan, buộc phải chọn hướng đi trong bối cảnh thế giới đang tái định hình.

Trung Quốc Dâng Quân: Xe và Mã Tấn Công

Trên bàn cờ vua địa chính trị, Trung Quốc, với vai trò quân đen, đã rời bỏ thế phòng thủ để mở cuộc tấn công trực diện. Ngày 14 tháng 4, Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) tổ chức tập trận hải quân quy mô lớn tại Biển Đông và Ấn Độ Dương, huy động hàng loạt tàu chiến, tàu sân bay, và máy bay ném bom chiến lược. Cuộc diễn tập tập trung vào phong tỏa biển và chống can thiệp từ xa, ngầm nhắm đến Mỹ và các đồng minh. Nhóm tác chiến tàu sân bay Sơn Đông được triển khai sát chuỗi đảo thứ nhất, tạo sức ép trực tiếp lên các tuyến hàng hải huyết mạch của ASEAN.

Nước đi này tương đương với việc Trung Quốc đưa “xe đen” từ A8 xuống D4, kiểm soát trung tâm bàn cờ và đe dọa các đường tiếp vận của Mỹ. Với hơn 350 tàu chiến – lực lượng hải quân lớn nhất thế giới về số lượng – cùng chuỗi đảo nhân tạo từ Trường Sa đến Hoàng Sa, Trung Quốc đang chiếm ưu thế ở vùng biên. Mục tiêu không phải là xung đột trực tiếp, mà là gây áp lực tâm lý lên các nước Đông Nam Á, ngăn họ nghiêng hẳn về phía Mỹ. Bắc Kinh cảnh báo rằng bất kỳ động thái nào ký hiệp định thương mại tự do (FTA) với Mỹ, tham gia sâu vào Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (IPF), hoặc cho phép Mỹ sử dụng căn cứ quân sự đều có thể dẫn đến trả đũa kinh tế hoặc phô diễn sức mạnh sát lãnh hải.

Cùng lúc, Chủ tịch Tập Cận Bình thực hiện chuyến công du ba nước ASEAN – Việt Nam, Malaysia, và Campuchia – ngay khi Mỹ siết thuế quan và tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Đây là nước đi “mã đen” kinh điển, nhảy qua tuyến phòng thủ của Mỹ để thâm nhập vùng trung lập. Tại Việt Nam, hơn 40 văn kiện hợp tác được ký kết, bao gồm các khoản tín dụng mềm và khởi động dự án đường sắt tốc độ cao. Malaysia nhận cam kết thúc đẩy cảng biển chiến lược và viện trợ nghiên cứu chung. Campuchia được hứa hẹn khoản đầu tư 2 tỷ USD vào nông nghiệp, dữ liệu dân cư, và hạ tầng mạng. Thông điệp của ông Tập không nhắc đến đối đầu với Mỹ, mà nhấn mạnh “vận mệnh chung châu Á” và trật tự đa cực, tạo sức hút ngoại giao mà không gây phản ứng công khai.

Mỹ Dàn Thế Bao Vây: Tượng và Xe Siết Chặt

Trong khi Trung Quốc chủ động tấn công, Mỹ, với vai trò quân trắng, chơi theo phong cách lão luyện, ưu tiên thế trận dài hạn. Chính quyền Tổng thống Donald Trump không vội phản công trực diện, mà triển khai chiến thuật bao vây, khóa không gian di chuyển của Trung Quốc. Mỹ tập trung vào ba hướng chính:

Thuế quan như vũ khí chiến lược: Mỹ áp mức thuế thực tế lên tới 145% đối với hàng hóa Trung Quốc, bao gồm thuế cơ sở, thuế trừng phạt, và phụ phí. Đây không chỉ là biện pháp thương mại, mà còn nhằm ép các doanh nghiệp quốc tế rút chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc, đồng thời buộc các nước trung gian như Việt Nam và Thái Lan chứng minh không phải “trạm lách thuế”. Trên bàn cờ, đây là nước đi “xe trắng” lên hàng sáu, làm tê liệt tuyến sâu của đối thủ.

Khóa công nghệ lõi: Mỹ cấm chuyển giao chip tiên tiến, phần mềm thiết kế chip (EDA), thiết bị quang khắc, và công nghệ AI cho Trung Quốc. Điều này giống như ghim “tượng đen”, khiến Trung Quốc không thể phát triển các công nghệ chiến lược như mô hình ngôn ngữ lớn, nhận diện ảnh, hay xử lý tự động. Mỹ kiểm soát “đường dây thần kinh” của Trung Quốc, đảm bảo Bắc Kinh thiếu các mảnh ghép then chốt.

Mạng lưới FTA và IPF: Mỹ đẩy mạnh các hiệp định thương mại song phương với các nước như Việt Nam, Ấn Độ, và Israel, kết hợp với khuôn khổ IPF để đặt ra tiêu chuẩn về dữ liệu, xuất xứ, lao động, và môi trường. Các quốc gia hợp tác với Mỹ được ưu đãi về công nghệ và tài chính, tạo động lực để “quân tốt” ASEAN nghiêng về phía Mỹ. Đây là nước đi “mã trắng” linh hoạt, kéo các nước nhỏ về phía mình.

Mỹ không vội “chiếu vua”, mà chờ Trung Quốc tự lộ sơ hở. Nếu áp trừng phạt toàn diện quá sớm, Trung Quốc có thể tuyên truyền rằng mình là nạn nhân. Ngược lại, nếu Trung Quốc phản ứng bằng cách bán tháo trái phiếu kho bạc Mỹ hoặc ngắt kết nối khỏi hệ thống đô la, Mỹ sẽ có cớ chứng minh Bắc Kinh là bên gây bất ổn. Chiến lược của Trump là khóa không gian, ép Trung Quốc tự đi sai nước.

ASEAN: Quân Tốt Quyết Định Cán Cân

Trên bàn cờ Mỹ-Trung, ASEAN là tập hợp các “quân tốt” chiến lược, vừa là vùng đệm, vừa là bàn đạp. Các quốc gia như Việt Nam, Malaysia, Campuchia, và Philippines giữ vai trò then chốt, nhưng cũng đối mặt với thế lưỡng nan:

Việt Nam: Nằm ở trung tâm bàn cờ, Việt Nam phụ thuộc lớn vào nguyên liệu và linh kiện từ Trung Quốc, nhưng đồng thời là đối tác chiến lược ngày càng quan trọng của Mỹ. Các cuộc đàm phán FTA và vai trò trung chuyển trong chuỗi cung ứng công nghệ cao khiến Việt Nam trở thành mục tiêu tranh giành. Nếu nghiêng về Mỹ, Việt Nam có thể đối mặt với trả đũa kinh tế từ Trung Quốc. Nếu đứng về phía Bắc Kinh, Việt Nam có nguy cơ mất ưu đãi công nghệ từ Mỹ và bị gắn nhãn “trạm lách thuế”.

Malaysia: Với vai trò trung tâm bán dẫn và cảng biển, Malaysia duy trì sự linh hoạt giữa Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, áp lực từ Washington và ảnh hưởng kinh tế từ Bắc Kinh buộc Malaysia phải sớm chọn phe. Nếu để Trung Quốc kiểm soát hạ tầng dữ liệu và cảng chiến lược, Mỹ có thể rút vốn đầu tư, đẩy Malaysia vào thế bất lợi.

Campuchia: Từng phụ thuộc vào Trung Quốc, Campuchia đang xoay nhẹ sang Mỹ thông qua giảm thuế hàng hóa và đàm phán FTA. Tuy nhiên, nếu xoay quá nhanh, Bắc Kinh có thể trả đũa mạnh. Nếu chậm trễ, Campuchia có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng mới do Mỹ dẫn dắt.

Philippines, Thái Lan, Indonesia, Singapore: Các quốc gia này quyết định cán cân quyền lực khu vực. Họ muốn thương mại với Trung Quốc, nhưng cần an ninh từ Mỹ; muốn dữ liệu giá rẻ từ Huawei, nhưng công nghệ AI lại đến từ Nvidia. Chiến lược “trung lập” ngày càng rủi ro, khi bàn cờ nóng lên, các nước ASEAN có nguy cơ bị “thí” hoặc bị vây nếu không chọn hướng đi rõ ràng.

Trung Quốc Tuyên Chiến Mềm, Mỹ Chờ Thời Cơ

Ngày 14 tháng 4 năm 2025 đánh dấu bước ngoặt khi Trung Quốc chuyển từ “ve vãn” sang “quyết đấu”. Bắc Kinh không chỉ phô trương sức mạnh hải quân, mà còn tuyên bố “không cần Mỹ”, với thương mại đa dạng hóa và thị trường nội địa được khai thác mạnh mẽ. Trung Quốc áp thuế trả đũa 84% lên hàng Mỹ, đe dọa bán tháo 760 tỷ USD trái phiếu kho bạc Mỹ, và xây dựng mạng lưới thương mại riêng với Nga, Iran, Pakistan, Nam Mỹ, và châu Phi. Đây là tín hiệu rằng Trung Quốc muốn tạo “bàn cờ riêng”, thoát khỏi luật chơi của Mỹ.

Tuy nhiên, Mỹ không vội phản công. Với lợi thế kiểm soát trung tâm bàn cờ – từ chuỗi cung ứng bán dẫn, công nghệ AI, đến hệ thống trừng phạt tài chính bằng đô la – Mỹ đang siết chặt vòng vây. Philippines, Ấn Độ, Việt Nam, và Singapore nghiêng về Mỹ, trong khi Anh, Úc, Canada, và Israel từ chối liên minh chống Mỹ của Trung Quốc. Trung Quốc dù chủ động, nhưng thiếu sự phối hợp giữa các “quân cờ” – nền kinh tế nội địa suy yếu, ngoại giao chưa đủ sức thuyết phục, và công nghệ bị ghim chặt.
Tương Lai Bàn Cờ

Để lật ngược thế cờ, Trung Quốc cần củng cố “hậu” (nền kinh tế nội địa) bằng cách kích cầu và giảm phụ thuộc xuất khẩu. Đồng thời, Bắc Kinh phải phát triển công nghệ riêng, từ chip nội địa đến hệ điều hành độc lập, để thoát khỏi sự kìm kẹp của Mỹ. Ngoại giao cần linh hoạt hơn, với chính sách “không can thiệp” để thu hút ASEAN mà không gây e ngại về lệ thuộc. Cuối cùng, Trung Quốc có thể thỏa hiệp chiến lược tạm thời với Mỹ, như giảm thuế một số mặt hàng hoặc mở đối thoại về tiêu chuẩn AI, nhằm kéo dài thời gian củng cố thế trận.

Nếu không thay đổi, Trung Quốc có nguy cơ bị dồn vào góc bàn cờ, mất dần không gian di chuyển. Trong khi đó, Mỹ tiếp tục chơi như kỳ thủ lão luyện, không vội chiếu vua, mà bao vây triệt để, chờ đối thủ tự sụp đổ. ASEAN, với vai trò “quân tốt”, sẽ quyết định ai kiểm soát trung tâm bàn cờ. Những nước như Việt Nam, Malaysia, và Campuchia buộc phải chọn hướng đi trước khi bàn cờ khép lại từng ô một.