Ukraine phát hiện âm mưu gián điệp: hai công dân Trung Quốc bị bắt giữ vì cố tình đánh cắp bí mật tên lửa Neptune.
Ngày 9 tháng 7 năm 2025, Ukraine rung chuyển bởi một vụ việc gây sốc khi Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) công bố việc bắt giữ hai công dân Trung Quốc, một người cha và con trai, bị cáo buộc âm mưu đánh cắp tài liệu mật liên quan đến hệ thống tên lửa chống hạm Neptune – vũ khí tối tân đã làm nên kỳ tích trong cuộc chiến chống Nga. Vụ việc không chỉ phơi bày những góc khuất trong mạng lưới gián điệp quốc tế mà còn đặt ra câu hỏi lớn về lập trường trung lập mà Trung Quốc luôn tuyên bố trong cuộc xung đột Nga-Ukraine. Trong bối cảnh chiến tranh vẫn đang leo thang và Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa cam kết tăng cường hỗ trợ vũ khí cho Ukraine, sự kiện này như một hồi chuông cảnh báo về những mối đe dọa an ninh mới đối với quốc gia Đông Âu đang bị vùi dập bởi xung đột.
Hệ thống tên lửa Neptune, do Cục Thiết kế Luch ở Kyiv phát triển, không chỉ là một thành tựu kỹ thuật của Ukraine mà còn là biểu tượng của sức mạnh quân sự độc lập. Với tầm bắn khoảng 280 km, tên lửa này đã chứng minh hiệu quả đáng kinh ngạc khi đánh chìm tàu tuần dương Moskva – soái hạm của Hạm đội Biển Đen Nga – vào tháng 4 năm 2022. Vụ tấn công này không chỉ là một đòn giáng mạnh vào uy tín hải quân Nga mà còn đánh dấu bước ngoặt trong việc khẳng định năng lực phòng thủ bờ biển của Ukraine. Neptune, với khả năng tấn công cả mục tiêu trên biển lẫn trên đất liền, đã trở thành một trong những vũ khí quan trọng giúp Ukraine giảm sự phụ thuộc vào viện trợ quân sự từ Mỹ và châu Âu. Chính vì thế, bất kỳ nỗ lực nào nhằm đánh cắp bí mật công nghệ của hệ thống này đều bị coi là mối đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia Ukraine.
Theo thông báo từ SBU, hai nghi phạm bao gồm một thanh niên 24 tuổi, từng là sinh viên tại một trường đại học kỹ thuật ở Kyiv nhưng bị đuổi học vào năm 2023 vì thành tích học tập kém, và cha của anh ta, một người thường trú tại Trung Quốc nhưng thường xuyên đến Ukraine. SBU cho biết người con đã ở lại Kyiv sau khi bị đuổi học và cố gắng tuyển mộ một công dân Ukraine có liên quan đến quá trình phát triển vũ khí tiên tiến, nhằm thu thập tài liệu kỹ thuật về hệ thống Neptune. Người cha, được cho là có mối quan hệ mật thiết với các cơ quan an ninh và Tổng tham mưu Trung Quốc, đã đến Ukraine để trực tiếp chỉ đạo hoạt động gián điệp của con trai. Các tài liệu mật, được đóng dấu “TÀI LIỆU TUYỆT MẬT” (ТАЄМНО), đã bị SBU thu giữ trong một cuộc đột kích được lên kế hoạch tỉ mỉ.
SBU đã hành động nhanh chóng, bắt quả tang người con trai khi anh ta đang trao đổi tài liệu mật, và chỉ hai ngày sau, người cha cũng bị bắt giữ. Trong quá trình khám xét, cơ quan an ninh đã tịch thu các thiết bị di động chứa bằng chứng về sự phối hợp giữa hai cha con, bao gồm các tin nhắn mã hóa liên quan đến hoạt động gián điệp. Cả hai nghi phạm hiện đang bị giam giữ để phục vụ điều tra trước phiên tòa, đối mặt với cáo buộc theo Điều 114, Khoản 1 của Bộ luật Hình sự Ukraine về tội gián điệp. Nếu bị kết án, họ có thể phải chịu mức án lên đến 15 năm tù và bị tịch thu tài sản. Vụ việc này đánh dấu lần đầu tiên Ukraine bắt giữ công dân Trung Quốc vì tội gián điệp kể từ khi Nga mở cuộc xâm lược toàn diện vào năm 2022.
Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị ngày càng phức tạp. Ukraine từ lâu đã nghi ngờ Trung Quốc hỗ trợ Nga trong cuộc chiến, bất chấp những tuyên bố trung lập từ Bắc Kinh. Một báo cáo của Bộ Quốc phòng Mỹ vào cuối năm 2024 đã kết luận rằng Trung Quốc cung cấp cho Nga các mặt hàng lưỡng dụng – những thiết bị có thể sử dụng cho cả mục đích dân sự và quân sự – đóng vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp quân sự của Moscow. Cựu Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken từng bày tỏ lo ngại vào đầu năm 2023 rằng Bắc Kinh có thể đang xem xét cung cấp vũ khí trực tiếp cho Nga, từ đạn dược đến các hệ thống vũ khí phức tạp hơn. Dù Trung Quốc liên tục phủ nhận việc chọn bên trong cuộc chiến, mối quan hệ ngày càng thắt chặt giữa Bắc Kinh và Moscow, cả về chính trị lẫn quân sự, đã làm dấy lên những nghi ngờ sâu sắc.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy không ngần ngại chỉ trích Trung Quốc. Vào tháng 4 năm 2025, ông công khai cáo buộc Bắc Kinh cung cấp vũ khí và thuốc súng cho Nga, đồng thời cho biết quân đội Ukraine đã bắt giữ các công dân Trung Quốc chiến đấu bên phía Nga ở vùng Donetsk. Zelenskyy cũng đã áp đặt lệnh trừng phạt đối với năm công ty Trung Quốc bị nghi ngờ cung cấp linh kiện cho các máy bay không người lái Shahed của Nga, vốn được sử dụng để tấn công các thành phố Ukraine. Những hành động này cho thấy sự mất lòng tin ngày càng lớn của Kyiv đối với Bắc Kinh, đặc biệt khi Ukraine đang phải đối mặt với những cuộc tấn công ác liệt từ Nga, như vụ tấn công bằng 728 máy bay không người lái và 13 tên lửa vào ngày 8 tháng 7 năm 2025, khiến ít nhất 8 người thiệt mạng.
Vụ bắt giữ hai công dân Trung Quốc không chỉ là một đòn giáng vào nỗ lực gián điệp của Bắc Kinh mà còn là lời cảnh báo mạnh mẽ về những rủi ro an ninh mà Ukraine đang đối mặt. Trong khi Nga tiếp tục đẩy mạnh các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa, Ukraine đang nỗ lực tăng cường sản xuất vũ khí trong nước, với Neptune là một trong những thành tựu nổi bật. Việc bảo vệ bí mật công nghệ của hệ thống này không chỉ là vấn đề an ninh quốc gia mà còn là yếu tố sống còn để duy trì lợi thế chiến lược trước Nga. Tuy nhiên, vụ việc cũng đặt ra câu hỏi về mức độ thâm nhập của các thế lực nước ngoài vào Ukraine, đặc biệt khi đất nước này đang trở thành một “phòng thí nghiệm” cho các kỹ thuật chiến tranh hiện đại, từ chiến tranh máy bay không người lái đến y học quân sự.
Trong bối cảnh quốc tế, vụ bắt giữ này càng làm nóng thêm cuộc tranh luận về vai trò của Trung Quốc trong cuộc xung đột Nga-Ukraine. Tổng thống Mỹ Donald Trump, người vừa tái đắc cử và đang thúc đẩy các nỗ lực hòa bình ở Ukraine, đã công khai chỉ trích Tổng thống Nga Vladimir Putin vì những hành động tàn bạo trong chiến tranh. Trump cũng cam kết tăng cường cung cấp vũ khí cho Ukraine, bất chấp việc tạm dừng một số lô hàng trước đó do lo ngại về kho dự trữ của Mỹ. Những động thái này cho thấy Washington đang cố gắng cân bằng giữa việc hỗ trợ Ukraine và quản lý các mối quan hệ phức tạp với Trung Quốc, quốc gia đang ngày càng thể hiện tham vọng mở rộng ảnh hưởng quân sự và công nghệ.
Vụ việc cũng làm nổi bật những thách thức mà Ukraine phải đối mặt trong việc bảo vệ các tài sản chiến lược của mình. Với hệ thống Neptune, Ukraine không chỉ sở hữu một vũ khí hiệu quả mà còn là biểu tượng của sự tự cường trong một cuộc chiến đầy khắc nghiệt. Tuy nhiên, khi các thế lực như Trung Quốc nhắm đến những bí mật công nghệ này, Ukraine phải tăng cường các biện pháp an ninh và phản gián để bảo vệ lợi ích quốc gia. Vụ bắt giữ hai công dân Trung Quốc là một chiến thắng quan trọng của SBU, nhưng nó cũng là lời nhắc nhở rằng cuộc chiến của Ukraine không chỉ diễn ra trên chiến trường mà còn trong bóng tối của các hoạt động gián điệp quốc tế.