Theo các nguồn tin từ Campuchia, cuộc xung đột bùng nổ sau khi Thái Lan triển khai chiến lược quân sự “Chakraphong Phuvanaat” vào ngày 23 tháng 7, một chiến lược từng được sử dụng trong các cuộc đụng độ tại Đền Preah Vihear từ năm 2008 đến 2011. Chiến lược này dường như được kích hoạt sau một vụ nổ mìn tại đèo Chong An Ma, khiến một binh sĩ Thái Lan mất một chân, làm gia tăng căng thẳng vốn đã âm ỉ trong khu vực tranh chấp biên giới. Các nhà lãnh đạo Campuchia, bao gồm Thủ tướng Hun Manet và Chủ tịch Thượng viện Hun Sen, khẳng định rằng quân đội Thái Lan đã phát động các cuộc tấn công vào các vị trí quân sự của Campuchia tại Đền Ta Mone Thom và Ta Krabey ở tỉnh Oddar Meanchey, trước khi mở rộng phạm vi tấn công sang khu vực Mom Bei.

Thủ tướng Hun Manet, trong một bài đăng đầy cảm xúc trên mạng xã hội, tuyên bố: “Campuchia luôn tuân thủ giải quyết các vấn đề một cách hòa bình, nhưng trong trường hợp này, chúng tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài việc đáp trả bằng vũ lực trước cuộc xâm lược có vũ trang này.” Lời kêu gọi của ông không chỉ là một lời khẳng định về quyền tự vệ mà còn là một lời cảnh báo rằng Campuchia sẽ không khoan nhượng trước bất kỳ hành động nào xâm phạm chủ quyền quốc gia. Ông nhấn mạnh rằng Chính phủ Hoàng gia Campuchia, các bộ ban ngành liên quan, và đặc biệt là các lực lượng vũ trang, đang nỗ lực không ngừng để bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và lợi ích quốc gia tối cao, cả trên chiến trường quân sự lẫn trong các nỗ lực ngoại giao.

Chủ tịch Thượng viện Hun Sen, một nhân vật quyền lực với ảnh hưởng sâu rộng tại Campuchia, cũng lên tiếng xác nhận rằng cuộc tấn công của Thái Lan diễn ra sau lệnh đóng cửa Đền Ta Mone Thom vào ngày 24 tháng 7. Ông kêu gọi người dân Campuchia không hoảng loạn, không tích trữ lương thực hay tăng giá hàng hóa, và tiếp tục các hoạt động thường nhật, ngoại trừ tại các khu vực biên giới đang bị tấn công như Oddar Meanchey và Preah Vihear. “Quân đội Campuchia không còn lựa chọn nào khác ngoài việc kháng cự và phản công,” ông Hun Sen nhấn mạnh, đồng thời kêu gọi người dân đặt niềm tin vào chính phủ và lực lượng vũ trang.

Một diễn biến gây sốc được nhà báo kỳ cựu Campuchia Soy Sopheap đưa tin từ thực địa: Thái Lan đã triển khai sáu máy bay chiến đấu F-16 để ném bom các chiến trường tại Campuchia. Tuy nhiên, quân đội Campuchia tuyên bố đã bắn rơi một trong số các máy bay này, một động thái nếu được xác nhận sẽ đánh dấu một bước leo thang nghiêm trọng trong cuộc xung đột. Dù thông tin này vẫn đang chờ xác minh, nó đã làm dấy lên những câu hỏi về mức độ sẵn sàng và khả năng quân sự của Campuchia trong việc đối phó với một đối thủ được trang bị hiện đại như Thái Lan.

Báo chí Thái Lan, cụ thể là Thai PBS World, đưa tin rằng chiến lược “Chakraphong Phuvanaat” được triển khai nhằm đối phó với Campuchia sau vụ nổ mìn tại đèo Chong An Ma, một khu vực nhạy cảm nằm trong vùng tranh chấp. Tuy nhiên, phía Campuchia kiên quyết bác bỏ cáo buộc rằng họ đã đặt mìn mới, nhấn mạnh rằng các vụ nổ có thể bắt nguồn từ những quả mìn còn sót lại từ các cuộc chiến tranh trước đây. Thiếu tướng Maly Socheata, phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Campuchia, khẳng định: “Lực lượng Campuchia hành động hoàn toàn trong giới hạn của quyền tự vệ, đáp trả một cuộc xâm nhập không được khiêu khích đã vi phạm toàn vẹn lãnh thổ của chúng tôi.” Lời tuyên bố này không chỉ phản ánh lập trường cứng rắn của Campuchia mà còn là một lời kêu gọi cộng đồng quốc tế công nhận quyền bảo vệ chủ quyền của quốc gia này theo Điều 51 của Hiến chương Liên Hợp Quốc.

Cuộc xung đột hiện tại không phải là lần đầu tiên Thái Lan và Campuchia đối đầu tại khu vực biên giới tranh chấp. Các ngôi đền cổ như Preah Vihear, Ta Mone Thom và Ta Krabey từ lâu đã là tâm điểm của những tranh cãi lãnh thổ, bắt nguồn từ các ranh giới được vẽ bởi thực dân Pháp khi Campuchia còn là thuộc địa. Năm 2011, một cuộc đụng độ đẫm máu tại Đền Preah Vihear đã khiến hàng chục người thiệt mạng, để lại những vết sẹo chưa lành trong quan hệ song phương. Việc Thái Lan tái sử dụng chiến lược “Chakraphong Phuvanaat” gợi nhớ đến những ký ức đau thương này, làm dấy lên lo ngại rằng khu vực có thể rơi vào một vòng xoáy bạo lực mới.

Hơn nữa, cuộc xung đột này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng chính trị nội bộ ở cả hai quốc gia. Tại Thái Lan, Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra đang đối mặt với áp lực lớn sau khi một cuộc điện thoại bị rò rỉ giữa bà và cựu Thủ tướng Campuchia Hun Sen bị công khai, trong đó bà dường như chỉ trích hành động của quân đội Thái Lan. Vụ việc này đã dẫn đến việc bà bị đình chỉ nhiệm vụ, làm gia tăng sự bất ổn trong chính trường Thái Lan. Trong khi đó, tại Campuchia, chính phủ của Thủ tướng Hun Manet đang nỗ lực củng cố vị thế của mình trên trường quốc tế, đồng thời đối phó với các áp lực kinh tế từ các lệnh trừng phạt tiềm tàng của Mỹ và châu Âu, như được đề cập trong các phát biểu trước đó của ông về các chiến dịch vận động hành lang của phe đối lập.

Cuộc xung đột không chỉ là vấn đề song phương mà còn đe dọa sự ổn định của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Bộ Quốc phòng Campuchia đã lên án các hành động của Thái Lan là “vi phạm luật pháp quốc tế” và các chuẩn mực của ASEAN, đồng thời kêu gọi Liên Hợp Quốc, ASEAN và các quốc gia yêu chuộng hòa bình lên án cuộc xâm nhập vũ trang của Thái Lan. Phía Campuchia cũng nhấn mạnh rằng họ không tìm kiếm đối đầu mà mong muốn hòa bình, tôn trọng lẫn nhau và hài hòa khu vực, nhưng “hòa bình không thể đạt được bằng cái giá của chủ quyền.”

Trong khi đó, Thái Lan đã tìm cách quốc tế hóa vấn đề bằng cách thông báo cho các tùy viên quân sự nước ngoài và các nhà ngoại giao tại Campuchia, đồng thời kêu gọi hành động theo Công ước Cấm Mìn Chống Người của Liên Hợp Quốc. Tuy nhiên, các cáo buộc của Thái Lan về việc Campuchia đặt mìn mới đã bị Phnom Penh bác bỏ, làm phức tạp thêm các nỗ lực ngoại giao nhằm hạ nhiệt tình hình.

Khi các cuộc giao tranh tiếp diễn, người dân ở các khu vực biên giới như Surin của Thái Lan và Oddar Meanchey của Campuchia đang phải đối mặt với nỗi sợ hãi và bất an. Các báo cáo cho biết ít nhất một thường dân Thái Lan đã thiệt mạng và ba người khác, bao gồm một cậu bé 5 tuổi, bị thương do pháo kích từ Campuchia. Tại Thái Lan, các bệnh viện ở tỉnh Surin đã bắt đầu sơ tán bệnh nhân, trong khi chính quyền địa phương phát đi cảnh báo sơ tán. Ở Campuchia, chính phủ đang nỗ lực hỗ trợ những người dân bị ảnh hưởng bởi cuộc xâm lược của Thái Lan, đồng thời duy trì tinh thần đoàn kết quốc gia trong thời kỳ khủng hoảng.

Cuộc xung đột này không chỉ là một thử thách đối với mối quan hệ Thái Lan - Campuchia mà còn là một lời cảnh báo về sự mong manh của hòa bình trong khu vực. Khi cả hai bên triển khai các loại vũ khí hạng nặng, từ pháo binh đến máy bay chiến đấu, nguy cơ leo thang thành một cuộc chiến tranh toàn diện ngày càng trở nên rõ ràng. Trong bối cảnh đó, cộng đồng quốc tế, đặc biệt là ASEAN, cần hành động nhanh chóng để ngăn chặn thảm họa, thúc đẩy đối thoại và khôi phục sự ổn định. Liệu hòa bình có thể được tái lập, hay khu vực này sẽ tiếp tục chìm trong khói lửa? Câu trả lời nằm ở sự khôn ngoan và quyết tâm của các nhà lãnh đạo ở cả hai phía, cũng như sự can thiệp kịp thời của các bên thứ ba.