Nguyên nhân sâu xa dẫn đến cuộc xung đột biên giới giữ Thái Lan và Campuchia được tiết lộ
.png)
Ngày 24 tháng 7 năm 2025, biên giới Thái Lan và Campuchia rung chuyển bởi những tiếng súng, đạn pháo và khói lửa, đánh dấu một chương mới đầy đau thương trong lịch sử căng thẳng kéo dài hàng thế kỷ giữa hai quốc gia Đông Nam Á láng giềng. Những vụ đụng độ đẫm máu nổ ra ở ít nhất sáu khu vực tranh chấp, từ Prasat Ta Muen Thom đến Khao Phra Wihan, đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 14 người, trong đó có 11 dân thường Thái Lan và một binh sĩ, đồng thời khiến hàng chục người khác bị thương. Thái Lan đáp trả bằng các cuộc không kích nhằm vào các mục tiêu quân sự của Campuchia, trong khi cả hai bên liên tục đổ lỗi cho nhau về việc khơi mào cuộc xung đột. Vụ việc không chỉ làm leo thang căng thẳng quân sự mà còn đẩy quan hệ ngoại giao song phương xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ, làm dấy lên lo ngại về một cuộc khủng hoảng khu vực có thể lan rộng.
Cuộc giao tranh bắt đầu từ sáng sớm ngày 24 tháng 7, gần ngôi đền cổ Ta Muen Thom nằm ở vùng biên giới giữa tỉnh Surin của Thái Lan và tỉnh Oddar Meanchey của Campuchia. Theo phía Thái Lan, quân đội nước này phát hiện một máy bay không người lái của Campuchia bay qua khu vực, tiếp theo là sự xuất hiện của sáu binh sĩ Campuchia có vũ trang tiến gần trạm biên phòng. Các binh sĩ Thái Lan đã cố gắng hét lên để xoa dịu tình hình, nhưng phía Campuchia nổ súng trước, châm ngòi cho một cuộc chiến ác liệt kéo dài cả ngày. Ngược lại, Bộ Quốc phòng Campuchia tuyên bố Thái Lan là bên gây hấn, cáo buộc các lực lượng Thái xâm phạm lãnh thổ và khẳng định Campuchia chỉ hành động “trong phạm vi tự vệ”. Sự bất đồng về nguyên nhân bùng nổ giao tranh phản ánh một thực tế cay đắng: cả hai bên đều bị mắc kẹt trong một vòng xoáy của sự nghi kỵ và lòng tự hào dân tộc, nơi sự thật trở thành nạn nhân đầu tiên của chiến tranh.
Nguồn gốc của cuộc xung đột này không phải là mới. Nó bắt nguồn từ một bản đồ được vẽ vào năm 1907 dưới thời thực dân Pháp, khi Campuchia còn là thuộc địa của Pháp. Bản đồ này, được Campuchia sử dụng như một tài liệu tham khảo để đòi chủ quyền lãnh thổ, đã bị Thái Lan bác bỏ vì cho rằng nó không chính xác. Tranh chấp tập trung vào các khu vực xung quanh các ngôi đền cổ, đặc biệt là đền Preah Vihear, nơi Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) đã trao chủ quyền cho Campuchia vào năm 1962 – một phán quyết vẫn là vết thương hở trong quan hệ song phương. Năm 2011, các cuộc đụng độ tương tự đã khiến khoảng 20 người thiệt mạng và hàng ngàn người phải di tản. Mặc dù ICJ đã tái khẳng định phán quyết vào năm 2013, nhưng các khu vực tranh chấp rộng lớn hơn vẫn chưa được giải quyết, khiến biên giới trở thành một thùng thuốc súng, sẵn sàng bùng nổ bất cứ lúc nào.
Căng thẳng đã âm ỉ từ tháng 5 năm 2025, khi một cuộc giao tranh ngắn ngủi khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng. Cả hai bên tuyên bố hành động tự vệ, nhưng các nỗ lực ngoại giao nhằm giảm nhiệt sau đó đã thất bại. Thái Lan áp đặt các hạn chế nghiêm ngặt tại biên giới, chỉ cho phép học sinh, bệnh nhân và những người có nhu cầu thiết yếu qua lại. Đáp lại, Campuchia cấm nhập khẩu nhiên liệu, hoa quả và rau củ từ Thái Lan, đồng thời cắt đứt một số kết nối internet quốc tế và nguồn cung cấp điện từ nước láng giềng. Đến ngày 23 tháng 7, một vụ nổ mìn khiến năm binh sĩ Thái Lan bị thương đã đẩy tình hình đến bờ vực. Thái Lan ngay lập tức đóng cửa các cửa khẩu biên giới phía đông bắc, rút đại sứ về nước và trục xuất đại sứ Campuchia. Campuchia đáp trả bằng cách hạ cấp quan hệ ngoại giao xuống mức thấp nhất, rút toàn bộ nhân viên khỏi đại sứ quán tại Bangkok. Những hành động tit-for-tat này, kết hợp với tinh thần dân tộc chủ nghĩa bùng nổ ở cả hai quốc gia, đã biến một tranh chấp biên giới thành một cuộc khủng hoảng toàn diện.
Ở Thái Lan, cuộc xung đột không chỉ giới hạn ở biên giới mà còn làm rung chuyển chính trường trong nước. Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra, con gái của cựu Thủ tướng đầy quyền lực Thaksin Shinawatra, đã bị đình chỉ chức vụ vào ngày 1 tháng 7 vì bị cáo buộc vi phạm đạo đức liên quan đến cách xử lý tranh chấp biên giới. Một cuộc điện thoại bị rò rỉ giữa bà và Hun Sen, cựu Thủ tướng Campuchia đầy ảnh hưởng và hiện là Chủ tịch Thượng viện, đã gây ra cơn bão chỉ trích. Trong cuộc gọi, Paetongtarn gọi Hun Sen là “chú” và chỉ trích giới lãnh đạo quân đội Thái Lan, những phát ngôn bị coi là thiếu tôn trọng chủ quyền quốc gia. Cuộc gọi này, được Hun Sen công khai, đã châm ngòi cho các cuộc biểu tình trên đường phố và làm suy yếu liên minh cầm quyền của đảng Pheu Thai khi đảng lớn thứ hai, Bhumjaithai, rút lui sự ủng hộ. Paetongtarn đã xin lỗi, lập luận rằng những bình luận của bà chỉ là chiến thuật đàm phán, nhưng thiệt hại đã xảy ra. Phó Thủ tướng Phumtham Wechayachai được bổ nhiệm làm Thủ tướng tạm quyền, nhưng sự bất ổn chính trị tiếp tục làm xáo trộn khả năng ứng phó của Thái Lan trước cuộc khủng hoảng.
Trong khi đó, tại Campuchia, Thủ tướng Hun Manet, con trai của Hun Sen, đang tận dụng xung đột để củng cố quyền lực. Campuchia, một quốc gia gần như độc đảng, từ lâu đã dựa vào chủ nghĩa dân tộc để đoàn kết người dân. Hun Manet đã gửi thư tới Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, yêu cầu một cuộc họp khẩn cấp và cáo buộc Thái Lan là “kẻ xâm lược đe dọa hòa bình khu vực”. Hun Sen, trong một bài đăng trên Facebook, kêu gọi người dân không hoảng sợ và tin tưởng vào chính phủ và quân đội. Những lời kêu gọi này, kết hợp với các hình ảnh tuyên truyền về sự chuẩn bị quân sự, đã khuấy động tinh thần dân tộc, đồng thời che giấu những thách thức kinh tế nội tại, đặc biệt là mối đe dọa từ các mức thuế 36% mà Hoa Kỳ dự kiến áp dụng lên cả hai nước từ ngày 1 tháng 8.
Hậu quả của cuộc xung đột là tàn khốc. Ở tỉnh Sisaket của Thái Lan, pháo binh Campuchia đã tấn công một trạm xăng PTT, khiến hai người thiệt mạng. Bộ Giáo dục Thái Lan đã ra lệnh đóng cửa 582 trường học ở các tỉnh Surin, Sisaket và Buriram. Hơn 40.000 dân thường từ hơn 80 ngôi làng gần biên giới đã phải sơ tán đến các hầm trú bom được gia cố bằng bao cát và lốp xe. Ở phía Campuchia, các cuộc không kích của Thái Lan được báo cáo đã đánh trúng một con đường gần đền Preah Vihear, làm dấy lên lo ngại về thiệt hại đối với di sản văn hóa. Cả hai bên đều cáo buộc đối phương nhắm vào dân thường – Thái Lan gọi các hành động của Campuchia là “tội ác chiến tranh”, trong khi Campuchia khẳng định họ chỉ đáp trả sự xâm phạm của Thái Lan.
Cộng đồng quốc tế đang lo lắng theo dõi diễn biến. Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, với tư cách là chủ tịch ASEAN, đã kêu gọi cả hai bên “kiềm chế” và bày tỏ sẵn sàng làm trung gian hòa giải. Tuy nhiên, chính sách không can thiệp của ASEAN khiến khả năng hòa giải của khối này trở nên hạn chế. Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của cả Thái Lan và Campuchia, được coi là một bên trung gian tiềm năng, nhưng mối quan hệ gần gũi hơn của Bắc Kinh với Phnom Penh có thể gây ra sự nghi ngờ từ phía Bangkok. Trong khi đó, ảnh hưởng của Hoa Kỳ trong khu vực đang bị đặt dấu hỏi, đặc biệt khi Tổng thống Donald Trump chuẩn bị áp đặt các mức thuế mới, làm gia tăng áp lực kinh tế lên cả hai quốc gia.
Cuộc xung đột này không chỉ là câu chuyện về lãnh thổ hay bản đồ. Nó là biểu hiện của những vết thương lịch sử, lòng tự hào dân tộc và những toan tính chính trị nội bộ. Khi khói lửa vẫn bốc lên từ biên giới, và hàng ngàn người dân phải rời bỏ nhà cửa, câu hỏi đặt ra không chỉ là ai đã nổ súng trước, mà là liệu hai quốc gia này có thể tìm được con đường dẫn đến hòa bình trước khi thiệt hại trở nên không thể khắc phục. Trong bối cảnh Đông Nam Á đang đối mặt với những thách thức kinh tế và địa chính trị ngày càng phức tạp, cuộc chiến biên giới này là một lời cảnh báo nghiêm khắc: quá khứ, nếu không được giải quyết, sẽ tiếp tục ám ảnh tương lai.