Viện trợ Gaza tê liệt ngày thứ hai: Kế hoạch nhân đạo Mỹ - Israel thất bại giữa bạo lực và đói khát

Trong một diễn biến gây sốc giữa cơn khủng hoảng nhân đạo đang nhấn chìm Gaza, Quỹ Nhân đạo Gaza (GHF), một tổ chức do Mỹ và Israel hậu thuẫn, đã tuyên bố kéo dài việc đóng cửa các điểm phân phối viện trợ của mình thêm một ngày nữa vào thứ Năm, ngày 5 tháng 6 năm 2025, sau một loạt vụ bắn giết chết người gần các cơ sở của họ. Với lý do “công việc bảo trì và sửa chữa,” GHF đã tạm dừng hoạt động chỉ một tuần sau khi bắt đầu sứ mệnh được quảng bá là giải pháp cứu đói cho hơn hai triệu người dân Gaza đang đứng trước bờ vực của nạn đói. Tuy nhiên, đằng sau lời giải thích kỹ thuật này là một thực tế tàn khốc: các điểm phân phối viện trợ, thay vì trở thành cứu cánh, đã biến thành những “cái bẫy chết người,” nơi hàng chục người Palestine tuyệt vọng tìm kiếm thực phẩm bị bắn chết bởi lực lượng Israel. Chiến dịch viện trợ này, được Tổng thống Donald Trump và chính phủ Israel ủng hộ mạnh mẽ, không chỉ thất bại trong việc cung cấp cứu trợ mà còn làm sâu sắc thêm sự hỗn loạn, đau khổ, và sự nghi ngờ về động cơ thực sự của nó. Đây là câu chuyện về một kế hoạch nhân đạo bị biến chất, nơi viện trợ trở thành vũ khí và hy vọng bị dập tắt bởi bạo lực.

Cuộc khủng hoảng bắt đầu từ tuần trước, khi GHF, một tổ chức tư nhân đầy bí ẩn được thành lập tại Mỹ và Thụy Sĩ, khởi động hoạt động phân phối viện trợ tại bốn địa điểm ở miền trung và nam Gaza. Được quảng bá như một giải pháp thay thế cho các tổ chức nhân đạo truyền thống như Liên Hợp Quốc, GHF tuyên bố đã phân phối hơn bảy triệu bữa ăn kể từ khi bắt đầu hoạt động vào ngày 27 tháng 5. Tuy nhiên, con số này, dù ấn tượng trên giấy tờ, chỉ đủ để nuôi sống khoảng 13% dân số Gaza trong một tuần, theo tính toán của Sky News. Trong khi đó, Liên Hợp Quốc cảnh báo rằng toàn bộ dân số Gaza đang đối mặt với nạn đói, với 30% trẻ em mắc suy dinh dưỡng cấp tính và ít nhất bốn trẻ em tử vong mỗi ngày do đói hoặc các bệnh liên quan đến suy dinh dưỡng. Trong bối cảnh Israel nới lỏng lệnh phong tỏa kéo dài 11 tuần vào tháng trước, lượng viện trợ chảy vào Gaza vẫn chỉ như “một giọt nước trong sa mạc,” theo mô tả của các tổ chức nhân đạo.

Thảm kịch thực sự bùng nổ khi các điểm phân phối của GHF trở thành tâm điểm của bạo lực. Chỉ trong ba ngày, từ Chủ Nhật đến thứ Ba, hơn 100 người Palestine đã thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương khi lực lượng Israel nổ súng gần các điểm viện trợ ở Rafah và hành lang Netzarim. Vào thứ Ba, ngày 3 tháng 6, ít nhất 27 người bị giết và 90 người bị thương tại Vòng xoay Cờ ở Rafah, nơi đám đông tuyệt vọng chen lấn để nhận thực phẩm từ GHF. Một ngày trước đó, ba người khác thiệt mạng và hơn 30 người bị thương trong một vụ nổ súng tương tự. Các nhân chứng cho biết lính bắn tỉa Israel và máy bay không người lái giám sát liên tục các địa điểm này, trong khi quân đội Israel tuyên bố họ chỉ bắn “cảnh cáo” khi “những kẻ tình nghi” đi lệch khỏi các tuyến đường được quy định. Tuy nhiên, các báo cáo từ Bộ Y tế Gaza và các tổ chức quốc tế như Ủy ban Chữ thập Đỏ Quốc tế (ICRC) mô tả một thực tế kinh hoàng: những người dân thường, bao gồm cả phụ nữ và trẻ em, bị bắn vào đầu và ngực, cho thấy sự nhắm bắn có chủ ý hơn là những phát súng cảnh cáo.

Sự phẫn nộ quốc tế bùng nổ sau các vụ giết chóc này. Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres đã kêu gọi một cuộc điều tra độc lập về các vụ nổ súng hàng loạt, yêu cầu những kẻ chịu trách nhiệm phải bị truy cứu trách nhiệm. Văn phòng Truyền thông Chính phủ Gaza gọi các điểm phân phối của GHF là “bẫy chết người,” cáo buộc Israel cố tình lùa dân chúng đói khát đến các địa điểm này để rồi tấn công họ. Các tổ chức nhân đạo như Liên Hợp Quốc và Oxfam đã từ chối hợp tác với GHF, lập luận rằng tổ chức này thiếu trung lập, militar hóa viện trợ, và phục vụ mục tiêu chính trị của Israel nhằm kiểm soát và di dời dân số Palestine. Sự nghi ngờ này càng được củng cố bởi sự thiếu minh bạch trong hoạt động của GHF. Theo CBS News, GHF sử dụng ít nhất 300 nhà thầu Mỹ có vũ trang, được trang bị “nhiều đạn dược tùy thích,” và không kiểm tra danh tính người nhận viện trợ, trái ngược với các tổ chức như UNRWA, vốn dựa vào cơ sở dữ liệu gia đình đã đăng ký.

Nguồn gốc của GHF càng làm tăng thêm sự tranh cãi. Được thành lập bởi Loik Henderson tại Mỹ vào tháng 2 năm 2025, tổ chức này có mối liên hệ chặt chẽ với chính phủ Mỹ và Israel. Một tài liệu đăng ký tại Thụy Sĩ cho thấy GHF không tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý tại quốc gia này và đang bị “giải thể” sau chỉ ba tháng hoạt động. Người sáng lập ban đầu, cựu lính thủy đánh bộ Mỹ Jake Wood, đã từ chức trước khi GHF bắt đầu hoạt động, bày tỏ lo ngại về “tính trung lập” và “độc lập” của tổ chức. Người kế nhiệm, được cho là có liên hệ với đề xuất gây tranh cãi của Tổng thống Trump về việc Mỹ tiếp quản Gaza và biến khu vực này thành trung tâm phát triển bất động sản, càng làm dấy lên nghi ngờ rằng GHF là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn nhằm di dời dân Palestine khỏi miền bắc Gaza.

Trong khi đó, người dân Gaza phải đối mặt với những lựa chọn không thể chịu nổi. Để đến được các điểm phân phối của GHF, nhiều người phải đi bộ hàng chục cây số, vượt qua các tuyến đường được quân đội Israel tuyên bố là “khu vực chiến sự.” Saher Abu Tahoon, một cư dân Gaza, nói với Al Jazeera: “Chúng tôi đã đi 10km để lấy một hộp thực phẩm dính máu.” Những người già, bệnh tật, hoặc bị thương không có cách nào tiếp cận viện trợ, trong khi các điểm phân phối tập trung ở miền nam càng làm trầm trọng thêm sự cô lập của dân chúng ở miền bắc. Hani Mahmoud, phóng viên của Al Jazeera tại Gaza, mô tả cảnh tượng tại hành lang Netzarim, nơi người dân bị mắc kẹt do hoạt động quân sự của Israel, không thể rời đi ngay cả sau khi nhận được viện trợ.

Sự thất bại của GHF không chỉ nằm ở bạo lực và hỗn loạn, mà còn ở cách nó làm xói mòn niềm tin vào hệ thống viện trợ quốc tế. Các tổ chức như Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) báo cáo rằng các hạn chế của Israel, sự sụp đổ của trật tự công cộng, và nạn cướp bóc lan rộng đã khiến việc phân phối viện trợ gần như bất khả thi. Một kho hàng của WFP bị cướp phá vào tuần trước, dẫn đến nhiều cái chết đang được điều tra. Trong khi đó, một nỗ lực độc lập của Liên minh Tự do Flotilla, với sự tham gia của nhà hoạt động khí hậu Greta Thunberg, đang cố gắng phá vỡ phong tỏa của Israel bằng cách đưa một tàu viện trợ từ Ý đến Gaza. Tuy nhiên, với sự kiểm soát chặt chẽ của Israel và sự hậu thuẫn của Mỹ, triển vọng của những nỗ lực này vẫn còn mờ mịt.

Các bài đăng trên X phản ánh sự phẫn nộ và tuyệt vọng của công chúng. Tài khoản @TheCradleMedia đã nhấn mạnh việc GHF kéo dài đóng cửa sau các vụ bắn giết, trong khi @LailaAlarian chia sẻ cảnh quay từ GHF cho thấy đám đông người Palestine chen lấn để lấy thực phẩm giữa tiếng súng gần đó. Những tiếng nói này, cùng với các báo cáo từ Al Jazeera và Reuters, vẽ nên một bức tranh về một kế hoạch nhân đạo đã sụp đổ ngay từ đầu, bị lu mờ bởi bạo lực và các động cơ chính trị. Trong khi đó, chính quyền Trump tiếp tục bảo vệ GHF, với Đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc Linda Thomas-Greenfield tuyên bố rằng nghị quyết của Hội đồng Bảo an không “thừa nhận những thiếu sót thảm khốc” của hệ thống viện trợ trước đây, biện minh cho việc thay thế các tổ chức như UNRWA bằng GHF.

Khi các điểm phân phối của GHF vẫn đóng cửa, và khi Israel tiếp tục các cuộc tấn công làm chết ít nhất 48 người vào thứ Tư, người dân Gaza vẫn bị mắc kẹt trong một vòng xoáy của đói khát và bạo lực. Chiến dịch viện trợ, vốn được hứa hẹn như một giải pháp, giờ đây bị lên án là một “chiêu trò PR chết người,” theo lời Al Jazeera. Trong khi thế giới dõi theo, câu hỏi vẫn treo lơ lửng: liệu viện trợ có thực sự đến được với những người cần nó, hay nó sẽ tiếp tục là công cụ của chiến tranh, được sử dụng để kiểm soát và trừng phạt một dân tộc đang kiệt quệ? Câu trả lời, như những hộp thực phẩm dính máu được phân phát ở Gaza, là một lời nhắc nhở đau đớn về cái giá của sự thất bại nhân đạo.