Vì sao Tập Cận Bình phải tự phế võ công, lãnh đạo bí ẩn sẽ sớm xuất hiện?
.png)
Tại trung tâm quyền lực Bắc Kinh, nơi những quyết sách định hình vận mệnh của hơn 1 tỷ dân, một cơn sóng ngầm đang cuộn trào, đe dọa làm lung lay chiếc ngai vàng của Chủ tịch Tập Cận Bình. Cuộc họp Bộ Chính trị ngày 30 tháng 6 vừa qua, do chính ông Tập chủ trì, đã đánh dấu một bước ngoặt đầy kịch tính: sự ra đời của một cơ cấu mới – Ủy ban Gia quyết sách và Điều phối Trung ương – được xem là lưỡi dao sắc bén cắt giảm quyền lực cá nhân của ông. Trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc chao đảo, thương chiến với Mỹ leo thang dưới thời Tổng thống Donald Trump, và những bí ẩn xung quanh cái chết của cựu Thủ tướng Lý Khắc Cường, liệu đây có phải dấu hiệu cho thấy thời kỳ thống trị tuyệt đối của ông Tập đang đến hồi kết? Hay chỉ là một màn kịch chính trị được dàn dựng để che đậy những âm mưu sâu xa hơn?
Câu chuyện bắt đầu từ những động thái bất thường trong nội bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ). Bộ Chính trị, cơ quan quyền lực tối cao của đảng, thường họp định kỳ mỗi tháng. Tuy nhiên, tháng 5 năm nay, cuộc họp này đã không diễn ra, làm dấy lên những đồn đoán về sự suy yếu quyền lực của ông Tập. Đến tháng 6, khi ông tái xuất và chủ trì cuộc họp, Tân Hoa Xã đưa tin về việc thành lập một cơ cấu mới với tên gọi “Ủy ban Gia quyết sách và Điều phối Trung ương”. Đây không chỉ là một cơ quan hành chính thông thường mà được mô tả như một thiết chế tối cao, tập hợp ba quyền lực cốt lõi: ra quyết sách, điều phối thực hiện, và giám sát thực thi. Nói một cách đơn giản, nó hợp nhất các chức năng vốn thuộc về Bộ Chính trị, Quốc vụ viện, và các ủy ban trung ương – những cơ quan mà lâu nay ông Tập nắm giữ quyền kiểm soát tuyệt đối.
Nhưng điều gì khiến cơ cấu này trở thành tâm điểm chú ý? Theo các nhà quan sát, đây không chỉ là một sự tái cấu trúc hành chính mà là một động thái chính trị mang tính bước ngoặt. Lần đầu tiên sau nhiều năm, quyền lực cá nhân của ông Tập bị đe dọa bởi một cơ quan đứng trên cả Bộ Chính trị, nơi ông vốn là trung tâm. Các nhà phân tích như Đường Tĩnh Viễn, một bình luận viên người Hoa, gọi đây là “phiên bản nâng cấp” của Ủy ban Cố vấn Trung ương thời Đặng Tiểu Bình – một thiết chế từng cho phép các nguyên lão đảng kiểm soát quyền lực tối cao mà không cần giữ chức vụ chính thức. Nếu đúng, cơ cấu mới này không chỉ hạn chế quyền lực của ông Tập mà còn đặt ông dưới sự giám sát chặt chẽ của một nhóm lãnh đạo ẩn danh, có thể bao gồm các nguyên lão như Ôn Gia Bảo và Lý Thụy Hoàn.
Để hiểu rõ hơn, hãy nhìn lại lịch sử. Vào những năm 1980, Đặng Tiểu Bình đã sử dụng Ủy ban Cố vấn Trung ương như một công cụ để duy trì quyền lực tối cao, ngay cả khi ông không còn giữ chức vụ chính thức. Ủy ban này từng cách chức hai Tổng Bí thư – Hồ Diệu Bang năm 1987 và Triệu Tử Dương năm 1989 – trong những thời điểm chính trị nhạy cảm, như phong trào sinh viên Thiên An Môn. Quyền lực của ủy ban này vượt xa vai trò “cố vấn” trên danh nghĩa, trở thành một dạng “thái thượng hoàng” chi phối mọi quyết sách quan trọng. Việc tái hiện một cơ cấu tương tự ngày nay cho thấy một âm mưu rõ ràng: các thế lực đối lập trong ĐCSTQ đang tìm cách kiềm chế ông Tập, buộc ông phải chia sẻ quyền lực với một nhóm quyền lực mới.
Nhưng tại sao ông Tập, người từng thâu tóm quyền lực với bàn tay sắt, lại chấp nhận chủ trì một cuộc họp để thông qua quy chế tước bỏ chính quyền lực của mình? Câu trả lời nằm ở những áp lực chồng chất mà ông đang đối mặt. Kinh tế Trung Quốc đang rơi vào khủng hoảng: thương chiến với Mỹ dưới thời Tổng thống Trump đã đẩy Bắc Kinh vào thế bí, với các mức thuế quan “khủng khiếp” lên tới hơn 145% đánh thẳng vào những điểm yếu nhất của nền kinh tế. Thất nghiệp gia tăng, bất mãn xã hội lan rộng, và sự cô lập trên trường quốc tế – đặc biệt sau khi ủng hộ Nga trong cuộc chiến Ukraine – càng làm trầm trọng thêm tình hình. Trong bối cảnh đó, các nguyên lão và một bộ phận quân đội, dẫn đầu bởi Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương Trương Hữu Hiệp, dường như đã liên kết để đối trọng với ông Tập.
Một yếu tố khác làm lung lay vị thế của ông là những nghi vấn xung quanh cái chết bất thường của cựu Thủ tướng Lý Khắc Cường. Vào cuối tháng 5, cựu Thủ tướng Ôn Gia Bảo và nguyên lão Lý Thụy Hoàn được cho là đã yêu cầu điều tra cái chết của ông Lý, người qua đời chỉ một năm sau khi rời nhiệm sở. Những tin đồn lan truyền rằng Bộ trưởng Công an Vương Tiểu Hồng đã thừa nhận thực hiện “mật lệnh” từ ông Tập liên quan đến cái chết này. Bức thư từ Trình Hồng, vợ của ông Lý, càng làm dấy lên làn sóng phẫn nộ, cáo buộc ông Tập chịu trách nhiệm. Dù tính xác thực của những thông tin này vẫn còn là dấu hỏi, chúng đã tạo ra một “chiếc đinh cuối cùng” đóng vào sự chính danh của ông Tập, buộc ông phải nhượng bộ trước áp lực từ các phe phái đối lập.
Sự xuất hiện của cơ cấu mới này còn phản ánh một cuộc đấu đá nội bộ khốc liệt giữa hai phe chính: phe diều hâu, do ông Tập dẫn dắt, và phe cải cách, được hậu thuẫn bởi các nguyên lão và một bộ phận quân đội. Phe cải cách, kế thừa di sản của Đặng Tiểu Bình, cho rằng chính sách tập trung quyền lực và ưu tiên ý thức hệ của ông Tập đã đẩy kinh tế Trung Quốc vào ngõ cụt. Họ chỉ trích ông vì bỏ bê kinh tế, gây mâu thuẫn với Mỹ, và làm xói mòn tính chính danh của ĐCSTQ. Dưới thời ông Lý Khắc Cường, từng có những tranh cãi công khai về tình trạng nghèo đói của 600 triệu người dân Trung Quốc, trái ngược với tuyên bố “xóa đói giảm nghèo” của ông Tập. Những mâu thuẫn này, kết hợp với sức khỏe suy yếu của ông Tập và sự bất mãn trong nội bộ, đã tạo cơ hội cho phe cải cách tung đòn quyết định.
Cuộc họp Bắc Đới Hà sắp tới, nơi các lãnh đạo Trung Quốc thường tụ họp để thảo luận các vấn đề then chốt, hứa hẹn sẽ là một chiến trường chính trị căng thẳng. Theo nhà bình luận Văn Chiêu, nếu cơ cấu mới này thực sự được củng cố, nó sẽ cần sự phê duyệt từ Ủy ban Trung ương và sự chuẩn bị dư luận kỹ lưỡng. Tuy nhiên, hiện tại, bức tranh chính trị Trung Quốc vẫn còn mù mờ. Liệu ông Tập sẽ từ chức, như một số nhà quan sát phương Tây như cựu tướng Mỹ Michael Flynn hay cựu quan chức ngoại giao Graton dự đoán? Hay ông sẽ tìm cách phản công, như những lần trước khi cố gắng tước quyền của Trương Hữu Hiệp nhưng thất bại?
Một điều chắc chắn: cuộc chiến quyền lực tại Bắc Kinh không chỉ là vấn đề nội bộ. Nó đang gửi đi những tín hiệu mạnh mẽ đến thế giới, đặc biệt là Mỹ, nơi Tổng thống Trump đang tận dụng mọi cơ hội để gây áp lực lên Trung Quốc. Các cuộc đàm phán thương mại gần đây cho thấy sự bất đồng rõ rệt: trong khi Mỹ tuyên bố đạt tiến bộ, Bộ Ngoại giao Trung Quốc lại phủ nhận hoặc giữ im lặng. Những động thái này phản ánh sự chia rẽ sâu sắc trong nội bộ ĐCSTQ, nơi phe cải cách muốn thúc đẩy thỏa thuận với Mỹ, nhưng ông Tập và các cơ quan thực thi vẫn cản trở.
Trong bối cảnh đó, câu hỏi lớn nhất vẫn là: ai sẽ đứng đầu cơ cấu mới này? Nếu các nguyên lão như Ôn Gia Bảo hay Lý Thụy Hoàn thực sự quay lại nắm quyền, họ có thể trở thành “thái thượng hoàng” mới, kiểm soát mọi quyết sách từ hậu trường. Nhưng nếu ông Tập tìm cách giành lại thế thượng phong, cuộc chiến quyền lực này có thể dẫn đến những biến động lớn hơn, thậm chí là một cuộc “binh biến” từ quân đội, như một số nhà quan sát lo ngại.
Dù kết cục ra sao, chính trường Trung Quốc đang bước vào một giai đoạn hỗn loạn chưa từng có. Với một quốc gia hơn 1 tỷ dân, quyền lực không chỉ là vấn đề chính trị mà còn là cuộc chiến sinh tử để kiểm soát vận mệnh của cả một dân tộc. Những ngày tới, thế giới sẽ dõi theo từng bước đi của Bắc Kinh, nơi những âm mưu và toan tính đang được viết nên trong bóng tối.