Gaza Trong Lửa Đạn: Giấc Mơ Hajj Vỡ Tan Của Người Palestine

Hajj, hành trình tâm linh mà mọi tín đồ Hồi giáo có khả năng phải thực hiện ít nhất một lần trong đời, là biểu tượng của sự đoàn kết và bình đẳng trong đạo Hồi. Năm nay, hơn hai triệu người hành hương đã tập trung tại Mecca, vòng quanh Kaaba trong Đại Thánh đường, cầu nguyện cho hòa bình ở Gaza, Yemen và Sudan. Tuy nhiên, trong khi những người hành hương từ khắp nơi trên thế giới có thể thực hiện nghĩa vụ tôn giáo của mình, người dân Gaza như Adwan lại bị tước đoạt cơ hội này. Việc Israel mở rộng cuộc tấn công trên bộ vào Rafah từ tháng 5 năm 2024 và đóng cửa cửa khẩu Rafah – con đường duy nhất nối Gaza với thế giới bên ngoài – đã cắt đứt mọi hy vọng của người dân Palestine trong việc tham gia Hajj. “Tôi đã mơ về việc đứng trên đồng bằng Arafat, cầu nguyện dưới bầu trời thiêng liêng,” Adwan chia sẻ trong một video phỏng vấn của Al Jazeera. “Nhưng giờ đây, thay vì lời cầu nguyện, tôi chỉ nghe thấy tiếng tên lửa.”

Câu chuyện của Adwan là một lát cắt đau lòng trong bức tranh rộng lớn hơn về cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Gaza. Kể từ khi Israel tăng cường chiến dịch quân sự vào tháng 3 năm 2025, sau khi phá vỡ lệnh ngừng bắn kéo dài hai tháng với Hamas, Gaza đã trở thành một vùng đất của chết chóc và tuyệt vọng. Theo Bộ Y tế Palestine, ít nhất 52.495 người đã thiệt mạng và 118.366 người bị thương kể từ ngày 7 tháng 10 năm 2023, khi cuộc xung đột leo thang sau các cuộc tấn công do Hamas dẫn đầu vào miền nam Israel. Trong số những người thiệt mạng, khoảng 18.000 là trẻ em – một con số khiến cả thế giới rùng mình. Hơn 1,9 triệu người, tương đương gần 80% dân số Gaza, đã bị buộc phải rời bỏ nhà cửa, sống chen chúc trong những lều trại tạm bợ, thiếu thốn thực phẩm, nước sạch và các nhu yếu phẩm cơ bản. Trong bối cảnh đó, việc Adwan không thể tham gia Hajj chỉ là một phần nhỏ trong những mất mát mà người dân Gaza phải gánh chịu.

Việc đóng cửa cửa khẩu Rafah, con đường huyết mạch để người dân Gaza ra vào và tiếp nhận viện trợ, là tâm điểm của những chỉ trích quốc tế. Theo các báo cáo, Israel đã áp đặt một lệnh phong tỏa toàn diện từ ngày 2 tháng 3 năm 2025, khiến hàng trăm xe tải chở hàng viện trợ bị mắc kẹt tại biên giới với Ai Cập. Một đoạn video do Al Jazeera thu thập cho thấy hàng dài xe tải kéo dài hơn 45 km từ cửa khẩu Rafah đến thành phố Arish, trong khi người dân Gaza, bao gồm trẻ em, lục lọi trong đống rác để tìm thức ăn. “Tìm được một bữa ăn đã trở thành một nhiệm vụ bất khả thi,” Ahmad al-Najjar, một người dân Gaza, nói với Al Jazeera. “Chúng tôi thấy các tổ chức từ thiện lần lượt tuyên bố cạn kiệt nguồn cung, trong khi hàng cứu trợ chất đống ngay bên kia hàng rào.”

Trong khi đó, Quỹ Nhân đạo Gaza (GHF), một sáng kiến do Israel và Hoa Kỳ hậu thuẫn nhằm thay thế hệ thống phân phối viện trợ của Liên Hợp Quốc, đã bị chỉ trích nặng nề vì sự kém hiệu quả và nguy hiểm. Các điểm phân phối của GHF, được thiết lập ở miền nam Gaza, đã trở thành những điểm nóng bạo lực. Chỉ trong ngày 3 tháng 6, ít nhất 27 người Palestine đã thiệt mạng và hàng chục người khác bị thương khi lực lượng Israel nổ súng gần một điểm phân phối ở Rafah. Các nhân chứng mô tả cảnh tượng hỗn loạn, với hàng ngàn người đói khát chen lấn để nhận thực phẩm, chỉ để đối mặt với họng súng. “Chúng tôi bị bắn khi đang cố gắng nuôi sống gia đình,” Moataz al-Feirani, một thanh niên 21 tuổi bị bắn vào chân, kể lại từ bệnh viện Nasser ở Khan Younis. Những vụ việc như vậy đã khiến Liên Hợp Quốc và các tổ chức nhân đạo lên án GHF, gọi đó là một “mánh lới PR chết người” hơn là một giải pháp nhân đạo thực sự.

Câu chuyện của Adwan, dù đau lòng, không phải là cá biệt. Năm ngoái, không một người Palestine nào từ Gaza có thể tham gia Hajj do việc đóng cửa cửa khẩu Rafah. Năm nay, chỉ có 4.200 người từ Bờ Tây và 1.000 người khác – những người thân của các nạn nhân chiến tranh đã rời Gaza trước khi cửa khẩu bị đóng – được Vua Salman của Ả Rập Saudi mời tham gia hành hương. Tuy nhiên, ngay cả cơ hội này cũng bị hạn chế bởi lệnh cấm “hoạt động chính trị” tại Hajj, như tuyên bố của Bộ trưởng Hành hương Ả Rập Saudi Tawfiq al-Rabiah. Trong khi đó, những người như Adwan chỉ có thể đứng nhìn từ xa, chăm sóc khu vườn nhỏ của mình giữa đống đổ nát, như một hành động thách thức lặng lẽ trước sự tàn phá của chiến tranh. “Tôi trồng cây để giữ lấy sự sống,” anh nói, “nhưng trái tim tôi vẫn hướng về Mecca.”

Sự bất lực của Adwan và hàng triệu người Palestine khác đã làm dấy lên làn sóng phẫn nộ quốc tế. Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc Volker Turk đã kêu gọi một cuộc điều tra độc lập về các vụ tấn công vào dân thường gần các điểm phân phối viện trợ, gọi đó là “sự lựa chọn nghiệt ngã” giữa chết đói và chết dưới làn đạn. Các tổ chức như Hội Chữ thập Đỏ và UNRWA đã lên án Israel vì sử dụng nạn đói như một vũ khí chiến tranh, vi phạm Công ước Rome về tội ác chiến tranh. Trong khi đó, các cuộc đàm phán ngừng bắn giữa Israel và Hamas tiếp tục bế tắc, với Hamas cáo buộc Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu “từ bỏ con tin” và “áp đặt án tử” cho người dân Gaza bằng cách nối lại chiến tranh.

Sự ủng hộ của Hoa Kỳ, đặc biệt dưới thời Tổng thống Donald Trump, đã làm phức tạp thêm tình hình. Theo các báo cáo, Israel đã tham khảo ý kiến Trump trước khi nối lại các cuộc tấn công vào Gaza vào tháng 3 năm 2025, một động thái bị Hamas và các nhà phê bình quốc tế coi là “bật đèn xanh” cho “tội ác diệt chủng.” Trong khi đó, các nước như Anh, Ireland, Italy và Tây Ban Nha đã lên án các cuộc tấn công của Israel, kêu gọi nối lại lệnh ngừng bắn và mở cửa cho viện trợ nhân đạo. Thủ tướng Anh Keir Starmer gọi số thương vong dân thường là “kinh hoàng,” trong khi Thủ tướng Italy Giorgia Meloni cảnh báo rằng các cuộc tấn công đang đe dọa triển vọng giải phóng con tin. Tuy nhiên, những lời kêu gọi này dường như rơi vào khoảng không, khi Israel tiếp tục đẩy mạnh chiến dịch quân sự và phong tỏa Gaza.

Câu chuyện của Iyad Adwan là một lời nhắc nhở đau đớn về những gì đã mất ở Gaza – không chỉ là mạng sống, nhà cửa, mà còn là những giấc mơ và đức tin. Khi hàng triệu người hành hương cầu nguyện tại Mecca, những lời cầu nguyện của họ cho hòa bình ở Gaza vang lên như một tiếng kêu cứu giữa sa mạc. Nhưng đối với Adwan và những người dân Gaza khác, hòa bình vẫn là một khái niệm xa xỉ, bị chôn vùi dưới đống đổ nát và tiếng gầm của chiến tranh. Trong khu vườn nhỏ của mình, Adwan tiếp tục trồng cây, như một hành động kháng cự thầm lặng, nhưng trái tim anh, cũng như của hàng triệu người Palestine khác, vẫn hướng về một ngày được tự do cầu nguyện dưới bầu trời Mecca.