Trung Quốc Quỳ Xin Đình Chiến Trước Thuế Quan Trump: Ba Mũi Giáp Công Đẩy Bắc Kinh Vào Thế Bí
Trong hơn một tháng qua, thế giới chứng kiến một cuộc chiến thương mại khốc liệt giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, nơi Tổng thống Donald Trump giương cao ngọn cờ thuế quan, tung ra những đòn đánh chí mạng vào nền kinh tế thứ hai thế giới. Gói thuế quan 145% áp lên hàng hóa Trung Quốc không chỉ là một chính sách kinh tế, mà là một lời tuyên chiến thẳng thừng, buộc Bắc Kinh phải đối mặt với thực tế phũ phàng: hoặc nhượng bộ, hoặc sụp đổ. Chỉ trong 24 giờ, từ giọng điệu hiếu chiến "chiến đấu đến cùng", Trung Quốc đã vội vã giương cờ trắng, cử Phó Thủ tướng Hà Lập Phong đến Thụy Sĩ để đàm phán với Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Scott Ben. Động thái này không chỉ đánh dấu lần tiếp xúc cấp cao đầu tiên kể từ khi cuộc chiến thuế quan leo thang, mà còn phơi bày sự yếu đuối của một siêu cường tự xưng, khiến dư luận quốc tế không khỏi sững sờ.
Cuộc chiến thương mại này không phải là một trận đấu tay đôi đơn thuần. Nó là một chiến lược ba mũi giáp công được Hoa Kỳ triển khai với sự sắc bén và tàn nhẫn, nhắm thẳng vào những điểm yếu chết người của Trung Quốc: thương mại, tâm lý, và quân sự-năng lượng. Mũi thương mại, với thuế quan 145%, đã làm tê liệt huyết mạch xuất khẩu của Trung Quốc. Dữ liệu từ Flexport cho thấy hoạt động vận chuyển hàng hóa từ Trung Quốc sang Mỹ giảm 60% trong tháng Tư, trong khi cảng Los Angeles, nơi tiếp nhận gần nửa lượng hàng nhập từ Trung Quốc, dự báo lượng hàng qua cảng năm nay sẽ giảm 35% so với năm ngoái. Thị trường chứng khoán Trung Quốc lao dốc, với chỉ số CSI300 giảm 7% kể từ đầu năm 2025, trong đó có ngày giảm kỷ lục 7,05% vào 7 tháng 4. Các chuỗi cung ứng toàn cầu, vốn phụ thuộc vào hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc, đang bị đảo lộn, đẩy Bắc Kinh vào tình thế tiến thoái lưỡng nan.
Trên mặt trận tâm lý, Hoa Kỳ không khoan nhượng. Ngày 1 tháng 5, CIA công khai hai video bằng tiếng Trung, kêu gọi quan chức và cán bộ Trung Quốc cung cấp thông tin tình báo. Những video này đánh vào sự bất mãn trong nội bộ, từ những quan chức cấp cao lo sợ bị thanh trừng đến các cán bộ cơ sở chán nản với bộ máy quan liêu. Giám đốc CIA John Radcliff gọi Trung Quốc là "mối đe dọa lớn nhất trong lịch sử Mỹ", đặt Bắc Kinh vào tầm ngắm số một. Làn sóng thanh trừng trong nội bộ Trung Quốc, vốn làm giới quan chức khiếp đảm, đã bị CIA biến thành vũ khí, khơi dậy sự nghi kỵ và chia rẽ trong chính quyền Tập Cận Bình.
Mũi giáp công thứ ba là quân sự và năng lượng, nơi Hoa Kỳ thể hiện sức mạnh vượt trội. Các cải cách quân sự lớn nhất kể từ Chiến tranh Lạnh đang được triển khai, với trọng tâm là máy bay không người lái và chiến thuật nhảy đảo ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Theo Newsweek, lục quân Mỹ dự kiến chi 36 tỷ USD trong 5 năm để trang bị 1.000 drone cho mỗi sư đoàn, đồng thời loại bỏ các thiết bị lỗi thời như xe Humvee. Song song đó, Tổng thống Trump siết chặt nguồn cung dầu từ Iran – nhà cung cấp dầu chủ chốt cho Trung Quốc – bằng các lệnh trừng phạt mới. Đòn đánh này không chỉ làm gián đoạn nguồn năng lượng của Bắc Kinh, mà còn gửi đi thông điệp rằng Hoa Kỳ sẵn sàng sử dụng mọi công cụ để kiềm chế đối thủ.
Trước sức ép kinh hoàng từ ba mũi giáp công, Trung Quốc không còn lựa chọn nào khác ngoài việc ngồi vào bàn đàm phán. Cuộc gặp tại Thụy Sĩ từ ngày 9 đến 12 tháng 5 giữa Phó Thủ tướng Hà Lập Phong và Bộ trưởng Scott Ben được tổ chức tại một quốc gia trung lập, nhằm giảm áp lực dư luận trong nước đối với Bắc Kinh. Tuy nhiên, tốc độ chuyển đổi từ giọng điệu "sói chiến" sang thái độ cầu hòa nhanh đến mức chóng mặt đã làm lộ rõ sự tuyệt vọng. Truyền thông Trung Quốc, từ Hoàn Cầu Thời Báo đến CCTV, từng chế nhạo thuế quan của Trump là "tự bắn vào chân", gọi Hoa Kỳ là "con hổ giấy". Nhưng nay, những lời hùng hồn ấy chỉ còn là tấm màn che giấu sự yếu đuối. Trên mạng xã hội, người ta chế giễu rằng Trung Quốc không chỉ quỳ, mà là "quỳ bằng cả hai chân".
Hà Lập Phong, nhân vật được xem là cánh tay phải của Chủ tịch Tập Cận Bình, bước vào cuộc đàm phán với gánh nặng không nhỏ. Là Phó Thủ tướng phụ trách kinh tế và ủy viên Bộ Chính trị, ông có kinh nghiệm dày dặn trong bộ máy chính trị Trung Quốc, từ bí thư Thành ủy Phúc Châu đến Chủ tịch Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia. Tuy nhiên, ông không phải là một nhà cải cách sáng tạo, mà chủ yếu là người thực thi các chiến lược của Tập Cận Bình. Việc cử một nhân vật thân tín như Hà Lập Phong cho thấy Bắc Kinh nghiêm túc trong việc tìm kiếm lối thoát, nhưng cũng ngầm thừa nhận rằng họ sẵn sàng chấp nhận những nhượng bộ đau đớn.
Đối diện với Hà Lập Phong là Scott Ben, một chiến lược gia sắc sảo từng là cố vấn thân cận của Tổng thống Trump. Trong một cuộc phỏng vấn với Fox News, Ben nhấn mạnh mục tiêu của cuộc gặp là "làm dịu căng thẳng" và đạt được "thương mại công bằng". Ông không ngần ngại chỉ trích các chính sách kinh tế bất công của Trung Quốc, từ trợ cấp công nghiệp đến thao túng tiền tệ. Ben còn đưa vấn đề fentanyl vào nghị sự, một vấn đề nhức nhối tại Mỹ. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), hơn 105.000 ca tử vong do dùng thuốc quá liều trong năm 2023 liên quan đến fentanyl, với nguyên liệu chính đến từ Trung Quốc qua các kênh buôn lậu. Tổng thống Trump đã thẳng thừng cáo buộc Bắc Kinh không làm đủ để ngăn chặn dòng chảy chết người này, biến fentanyl thành một quân bài áp lực trong đàm phán.
Nền kinh tế Trung Quốc, từng được ví như cỗ máy khổng lồ, giờ đây đang phát ra những âm thanh rệu rã. Xuất khẩu lao dốc, nhà máy đóng cửa, hàng triệu người mất việc. Tỷ lệ thất nghiệp thanh niên đô thị vượt 20%, cao đến mức Cục Thống kê Quốc gia phải ngừng công bố số liệu. Ngành bất động sản, động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế, giờ chỉ còn là một đống đổ nát với những "thành phố ma" mọc lên khắp nơi. Theo Reuters, giá nhà lao dốc, tầng lớp trung lưu rơi vào hoảng loạn, và quỹ hưu trí – lá chắn cuối cùng của người dân – đứng trước nguy cơ cạn kiệt. Công ty tài chính Nhật Bản Nomura Securities dự đoán nếu xuất khẩu sang Mỹ giảm 50%, 5,7 triệu lao động Trung Quốc sẽ mất việc ngay lập tức, và con số này có thể tăng lên 15,8 triệu khi tác động lan rộng.
Bên trong Trung Nam Hải, những vết nứt trong bộ máy quyền lực ngày càng lộ rõ. Các cuộc thanh trừng nhắm vào quan chức cấp cao cho thấy Tập Cận Bình đang cố củng cố quyền lực, nhưng cũng làm sâu sắc thêm sự chia rẽ nội bộ. Trong bối cảnh chính trị hỗn loạn, Bắc Kinh khó có thể đối đầu với một đối thủ sắc sảo như Hoa Kỳ. Các cuộc biểu tình nhỏ lẻ vì kinh tế gia tăng khắp Trung Quốc, phản ánh sự bất mãn sục sôi của người dân. Chỉ cần một tia lửa, ngọn lửa thịnh nộ có thể bùng lên, đe dọa sự ổn định của chế độ.
Trong khi đó, Hoa Kỳ không chỉ dừng lại ở thuế quan. Các công ty Mỹ như Mattel đã giảm tỷ lệ sản xuất tại Trung Quốc từ 50% xuống 40%, chuyển sang Đông Nam Á và Mexico. Nhiều quốc gia khác cũng chọn hợp tác với Mỹ để đối phó với ảnh hưởng của Bắc Kinh, khiến giấc mơ "Trung Hoa vĩ đại" của Tập Cận Bình trở nên mong manh hơn bao giờ hết. Cuộc đàm phán tại Thụy Sĩ, dù kết quả ra sao, đã đánh dấu một bước ngoặt trong quan hệ Mỹ-Trung. Từ một siêu cường tự xưng "không bao giờ quỳ", Trung Quốc giờ đây bị chế giễu vì sự yếu đuối. Đối với Hà Lập Phong, chuyến đi này là một canh bạc lớn: hoặc trở thành người hùng mang về thỏa thuận cứu vãn kinh tế, hoặc trở thành vật tế thần cho những thất bại của chính quyền.
Thế giới đang dõi theo từng động thái tại Thụy Sĩ. Mỗi lời nói, mỗi nhượng bộ, mỗi thất bại đều có thể định hình tương lai của thương mại toàn cầu. Khi lớp bụi tan đi, chúng ta sẽ thấy rõ liệu Trung Quốc có thể đứng dậy từ đôi đầu gối chạm đất, hay sẽ mãi là một gã khổng lồ loạng choạng trước cơn bão mà chính họ đã góp phần tạo ra.