Ba Động Thái Chiến Lược Của Việt Nam Trước Sức Ép Thuế Quan Mỹ

Ngày 30 tháng 4 năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng đối với Việt Nam khi quốc gia này chính thức bị cuốn vào tâm điểm của cuộc chiến thương mại và công nghệ toàn cầu. Với mức thuế quan lên đến 46% do chính quyền Tổng thống Donald Trump áp đặt lên hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam, trừ khi chứng minh được nguồn gốc không liên quan đến Trung Quốc, Việt Nam đã chuyển từ vị thế hưởng lợi từ căng thẳng Mỹ-Trung sang một bên bị hoài nghi, thậm chí bị trừng phạt. Thặng dư thương mại hơn 120 tỷ USD với Mỹ, từng là niềm tự hào, nay lại trở thành bằng chứng trong mắt Washington rằng Việt Nam đang đóng vai trò trung tâm trung chuyển hàng hóa Trung Quốc đội lốt. Đòn trừng phạt này không chỉ mang tính kinh tế mà còn là một thông điệp chính trị rõ ràng: chọn phe hoặc trả giá.

Trước sức ép nặng nề từ Mỹ, Việt Nam đã không chọn cách ngồi yên mà tung ra bộ ba nước cờ chiến lược đầy tính toán: mua máy bay Boeing, cấp phép cho Starlink, và phê duyệt khu nghỉ dưỡng của tập đoàn Trump. Những động thái này không chỉ là phản ứng tức thời mà còn hé lộ tham vọng định hình lại vị thế của Việt Nam trong bối cảnh địa chính trị và công nghệ toàn cầu ngày càng phức tạp.

Mua Máy Bay Boeing: Đầu Tư Vào Biểu Tượng Công Nghiệp Mỹ

Trong bối cảnh thâm hụt ngân sách và rủi ro tỷ giá đang tăng cao, Việt Nam đã chi tới 300 triệu USD để mua đội máy bay phản lực Boeing. Đây không chỉ là một thương vụ thương mại thông thường mà còn là một lời nhắn gửi thầm lặng đến chính quyền Trump. Việc lựa chọn Boeing – biểu tượng của ngành công nghiệp hàng không Mỹ – cho thấy Việt Nam sẵn sàng đầu tư vào nền kinh tế Mỹ, tạo việc làm cho người lao động Mỹ, và tôn trọng vị thế công nghệ của Hoa Kỳ. Trong thời điểm căng thẳng thương mại leo thang, động thái này mang tính biểu tượng rõ ràng hơn bao giờ hết.

Đáng chú ý, Boeing là một trong những công ty mà Tổng thống Trump luôn bảo vệ quyết liệt trước các đối thủ châu Âu như Airbus. Do đó, việc một quốc gia đang bị áp thuế cao như Việt Nam chọn Boeing có thể được hiểu là một hành động thực dụng nhằm lấy lòng Tòa Bạch Ốc. Hơn thế nữa, đây là cách để Việt Nam chứng minh rằng mình không chỉ là một đối tác thương mại mà còn là một bên sẵn sàng đóng góp vào lợi ích kinh tế của Mỹ, qua đó làm dịu bớt áp lực thuế quan.

Cấp Phép Cho Starlink: Mở Cửa Không Gian Chiến Lược

Động thái thứ hai là việc Việt Nam cấp phép cho Starlink, dịch vụ internet vệ tinh của tỷ phú Elon Musk. Starlink không đơn thuần là một nhà cung cấp internet; đó là một mạng lưới vệ tinh tầm thấp có khả năng cung cấp dữ liệu thời gian thực, vượt qua mọi kiểm duyệt và phá vỡ thế độc quyền thông tin. Quyết định này là một bước đi chính trị táo bạo, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng với Trung Quốc. Đối với Bắc Kinh, việc Việt Nam cho phép Starlink hoạt động có thể bị xem là vượt qua "lằn ranh đỏ". Trong khi đó, đối với Washington, đây là một tuyên bố ngầm rằng Việt Nam sẵn sàng hợp tác sâu hơn nếu được tưởng thưởng xứng đáng.

Starlink mang lại lợi ích chiến lược vượt xa việc cung cấp internet. Với đường bờ biển dài và các điểm đảo, bãi cạn ở Biển Đông, Việt Nam từ lâu đã đối mặt với thách thức trong việc duy trì liên lạc và giám sát hiệu quả. Trước đây, những khu vực như Trường Sa hay Hoàng Sa thường xuyên rơi vào "vùng mù chiến thuật" do thiếu kết nối ổn định. Starlink khắc phục điều này bằng cách cung cấp internet tốc độ cao, độ trễ thấp và gần như không thể bị can thiệp từ bên ngoài. Các đơn vị quốc phòng Việt Nam giờ đây có thể duy trì liên lạc ổn định, tiếp nhận chỉ huy trực tiếp, và truyền tải dữ liệu cảm biến về trung tâm một cách an toàn.

Hơn nữa, Starlink còn là nền tảng để triển khai các công nghệ giám sát hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), radar vệ tinh, và cảm biến môi trường biển. Khi kết hợp với hệ thống drone hoặc radar nổi, dữ liệu từ Starlink có thể giúp Việt Nam phát hiện tàu lạ xâm nhập vùng đặc quyền kinh tế, giám sát hoạt động của tàu Trung Quốc thường xuyên tắt hệ thống AIS để che giấu hành tung, và theo dõi các tuyến hàng hải quốc tế. Điều này không chỉ tăng cường khả năng bảo vệ chủ quyền mà còn giúp Việt Nam chủ động hơn trong việc công bố dữ liệu và bằng chứng về các hành vi xâm phạm, từ đó nâng cao vị thế trên các diễn đàn quốc tế.

Phê Duyệt Khu Nghỉ Dưỡng Trump: Liên Minh Lợi Ích Cá Nhân và Quốc Gia

Động thái thứ ba là việc phê duyệt cho tập đoàn Trump đầu tư vào một khu nghỉ dưỡng trị giá 1,5 tỷ USD tại Việt Nam. Đây không chỉ là một dự án kinh doanh mà còn là một sự kiện đánh dấu sự kết nối trực tiếp giữa quyền lực chính trị và đầu tư cá nhân. Với việc ông Donald Trump – nhân vật có ảnh hưởng lớn trong chính trường Mỹ – đầu tư vào Việt Nam, động thái này tạo ra một ràng buộc lợi ích giữa hai bên. Sự hiện diện của Trump Organization trên đất Việt là tín hiệu rằng Việt Nam đang làm ăn nghiêm túc với chính quyền Mỹ, đồng thời tạo ra một đòn bẩy tiềm năng trong các cuộc đàm phán thương mại tương lai.

Trong chính trị, việc xây dựng mối quan hệ tài chính thân thiện với gia đình và tập đoàn của một nhà lãnh đạo có thể là một quân bài đàm phán hiệu quả. Nếu Việt Nam duy trì và phát triển mối quan hệ này, nó có thể giúp kéo dài hoặc thay đổi các điều kiện áp thuế từ Mỹ. Hơn nữa, sự hiện diện của Trump Organization còn mang ý nghĩa như một "dấu ấn lãnh thổ" trong thế trận cạnh tranh địa kinh tế tại Đông Nam Á, nơi Mỹ và Trung Quốc đang ganh đua để mở rộng ảnh hưởng.

Starlink: Vũ Khí Công Nghệ và Quốc Phòng Mềm

Trong ba động thái trên, việc cấp phép cho Starlink nổi bật như một quân bài có tác động sâu rộng nhất. Starlink không chỉ là một dịch vụ internet vệ tinh; nó là biểu tượng cho sự chuyển dịch quyền lực công nghệ sang không gian vũ trụ, nơi dữ liệu, giám sát, và kết nối toàn cầu được vận hành từ ngoài khí quyển. Đối với Việt Nam, đây là một khoản đầu tư chiến lược vào tương lai quốc phòng và an ninh công nghệ.

Tại Biển Đông, nơi Việt Nam kiểm soát nhiều điểm đảo và bãi cạn nhưng khó tiếp cận bằng các phương tiện truyền thông truyền thống, Starlink mang lại sự thay đổi mang tính cách mạng. Trước đây, cáp quang không thể kéo đến Trường Sa hay nhà giàn DK1, còn tín hiệu vệ tinh thông thường dễ bị chặn hoặc nhiễu bởi đối phương. Với hàng nghìn vệ tinh tầm thấp, Starlink cung cấp kết nối ổn định, cho phép các đơn vị quốc phòng duy trì liên lạc liên tục và truyền tải dữ liệu thời gian thực. Khi tích hợp với AI và radar, Starlink giúp Việt Nam phát hiện và phân loại tàu thuyền, tự động cảnh báo các hành vi bất thường như neo đậu kéo dài hay thay đổi lộ trình đột ngột.

Quan trọng hơn, Starlink cho phép Việt Nam chủ động trong truyền thông quốc tế. Thay vì chỉ phản ứng bằng tuyên bố ngoại giao khi chủ quyền bị xâm phạm, Việt Nam giờ đây có thể công bố ảnh vệ tinh, video, và bản đồ hành trình tàu kèm dấu thời gian cụ thể. Những dữ liệu này có thể được trình bày trước Liên Hợp Quốc, Tòa Trọng tài Thường trực (PCA), hoặc chia sẻ với các đối tác như Nhật Bản, Úc, và Mỹ, từ đó tạo ra một mạng lưới an ninh biển dựa trên dữ liệu minh bạch. Đây là bước chuyển từ thế bị động sang chủ động, nơi Việt Nam định hình vị thế của mình bằng công nghệ và tính chính danh toàn cầu.

Việt Nam Trong Thế Trận Công Nghệ Mỹ-Trung

Ba động thái này không chỉ là cách để đối phó với sức ép thuế quan mà còn là khởi đầu cho một chiến lược dài hạn. Việt Nam đang đứng giữa hai hệ sinh thái công nghệ khổng lồ: một bên là Mỹ với Starlink, Google Cloud, và Tesla – biểu tượng của công nghệ mở và tự do dữ liệu; một bên là Trung Quốc với Quốc Võng, Huawei, và Tencent Cloud – hiện thân của kiểm soát thông tin và quyền lực số tập trung. Việc cấp phép cho Starlink cho thấy Việt Nam đang nghiêng về hệ sinh thái Mỹ, nhưng quốc gia này cũng không thể cắt đứt hoàn toàn với Trung Quốc do sự phụ thuộc vào nguyên vật liệu và chuỗi cung ứng.

Trung Quốc đã phản ứng mạnh mẽ trước động thái Starlink bằng cách đẩy nhanh triển khai Quốc Võng – mạng lưới vệ tinh riêng với hơn 13.000 vệ tinh dự kiến trong thập niên tới. Khác với Starlink, Quốc Võng được thiết kế để kiểm soát thông tin và tích hợp chặt chẽ với các sáng kiến Vành đai và Con đường. Bắc Kinh cũng đang sử dụng các gói đầu tư công nghệ giá rẻ để lôi kéo các nước láng giềng như Lào, Campuchia, và Myanmar vào hệ sinh thái số của mình. Trong bối cảnh này, Việt Nam phải tìm cách cân bằng: đón công nghệ Mỹ mà không chọc giận Trung Quốc đến mức gây bất ổn chuỗi cung ứng, đồng thời giữ vững chủ quyền dữ liệu của mình.

Để làm được điều đó, Việt Nam cần xây dựng khung pháp lý độc lập về an ninh mạng, thiết lập hệ thống lưu trữ dữ liệu quốc gia, và đa dạng hóa nguồn cung công nghệ. Chiến lược lý tưởng không phải là chọn phe mà là tạo ra một thế tam giác cân, nơi Việt Nam vừa hợp tác với Mỹ, vừa duy trì kênh thương mại với Trung Quốc, và đồng thời khẳng định vị thế độc lập của mình trong thế giới công nghệ toàn cầu.

Việc mua máy bay Boeing, cấp phép cho Starlink, và phê duyệt khu nghỉ dưỡng Trump là những nước cờ chiến lược được tính toán kỹ lưỡng. Chúng không chỉ giúp Việt Nam đối phó với thách thức hiện tại mà còn đặt nền móng cho một tương lai nơi công nghệ, dữ liệu, và kết nối toàn cầu trở thành chìa khóa quyết định sức mạnh quốc gia.