Kiev Đánh Cược Tương Lai Trong Ván Bài Của Trump
.png)
Trong một thế giới đang nghiêng ngả bởi những bất ổn địa chính trị, Ukraine vừa đặt một canh bạc lớn, đầy rủi ro nhưng cũng không kém phần táo bạo: một thỏa thuận khoáng sản với Mỹ, được ký kết vào ngày 30/4, nhằm mở ra một chương mới trong quan hệ song phương đầy sóng gió với chính quyền Donald Trump. Đây không phải là một bước đi đơn thuần để khai thác tài nguyên thiên nhiên, mà là một nước cờ chiến lược, nơi Kiev đặt cược cả tương lai kinh tế và vị thế địa chính trị của mình trong bối cảnh chiến tranh vẫn chưa lắng dịu. Nhưng liệu ván cược này có mang lại ánh sáng hay chỉ đẩy Ukraine vào một mê cung đầy bất định?
Thỏa thuận, được đàm phán qua những tháng ngày căng thẳng, không chỉ là một văn bản kinh tế mà còn là một tuyên ngôn chính trị. Nó trao cho Mỹ quyền tiếp cận đặc biệt vào các dự án khai thác tài nguyên của Ukraine, thành lập một quỹ đầu tư chung, và đánh dấu nỗ lực của Kiev nhằm xoa dịu một Donald Trump vốn luôn đòi hỏi “phần thưởng” cho những khoản viện trợ khổng lồ mà Washington đã rót vào Ukraine kể từ năm 2022. Với hơn 130 tỷ USD đã được chi ra, Trump, người tái đắc cử với khẩu hiệu “Nước Mỹ trên hết,” không ngần ngại yêu cầu Ukraine phải “trả giá” – không phải bằng tiền, mà bằng những nhượng bộ chiến lược.
Tại Kiev, tâm trạng vừa nhẹ nhõm vừa thận trọng. Phiên bản cuối cùng của thỏa thuận đã loại bỏ những điều khoản khắc nghiệt từng khiến các nhà phân tích lo ngại rằng Ukraine có thể đánh mất quyền tự chủ kinh tế. “Chúng tôi đã tránh được những cái bẫy tồi tệ nhất,” George Popov, một nhà phân tích tại Hiệp hội Công nghiệp Khai thác Ukraine, nói với giọng điệu pha lẫn tự hào và dè dặt. Nhưng ông cũng không giấu được sự lo lắng: “Đây mới chỉ là bước khởi đầu. Còn cả một chặng đường dài phía trước, đầy rẫy những chi tiết kỹ thuật và cạm bẫy chính trị.”
Thật vậy, thỏa thuận này không phải là một tấm vé vàng dẫn Ukraine đến sự thịnh vượng. Nó thiếu đi điều mà Kiev khao khát nhất: những đảm bảo an ninh rõ ràng để răn đe Nga sau một lệnh ngừng bắn tiềm năng. Trong khi Trump thúc đẩy một thỏa thuận hòa bình giữa Kiev và Moscow, ông dường như không đặt bất kỳ áp lực đáng kể nào lên Điện Kremlin. Thay vào đó, Ukraine – quốc gia đang vật lộn với những vết thương chiến tranh – lại phải đối mặt với những yêu sách không khoan nhượng từ Washington. Timothy Ash, chuyên gia tại Chatham House, thẳng thắn nhận xét: “Đây chỉ là những lời hứa đẹp đẽ trên giấy. Tôi không thấy bất kỳ khoản đầu tư thực sự nào chảy vào Ukraine cho đến khi vấn đề an ninh được giải quyết. Và thỏa thuận này chẳng giúp gì cho chuyện đó.”
Câu chuyện đằng sau thỏa thuận này bắt nguồn từ những căng thẳng kéo dài suốt năm qua. Ngày 28/2, trong một cuộc gặp tại Phòng Bầu dục, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã đối mặt với một Trump đầy hung hăng, người không ngần ngại đe dọa cắt viện trợ nếu Ukraine không nhượng bộ. Một tháng sau, trên chuyên cơ Không lực Một, Trump công khai cảnh báo: “Nếu Zelensky rút khỏi thỏa thuận khoáng sản, ông ấy sẽ gặp rắc rối lớn.” Những lời lẽ đó không chỉ là áp lực ngoại giao mà còn là một lời nhắc nhở lạnh lùng rằng Ukraine, dù là đồng minh, vẫn chỉ là một quân cờ trong bàn cược quyền lực của Trump.
Tuy nhiên, Kiev không hoàn toàn bất lực. Nhóm đàm phán Ukraine đã ghi điểm khi loại bỏ được điều khoản buộc nước này phải hoàn trả 130 tỷ USD viện trợ – một yêu cầu từng khiến giới quan sát kinh ngạc vì tính phi lý của nó. Họ cũng thành công trong việc bổ sung một điều khoản cho phép sửa đổi thỏa thuận nếu nó xung đột với tiến trình gia nhập Liên minh châu Âu, một mục tiêu chiến lược của Ukraine. Quan trọng hơn, Ukraine giữ được quyền kiểm soát đất đai, hạ tầng và tài nguyên, đồng thời đảm bảo rằng thỏa thuận không áp dụng cho các dự án khai thác hiện có. Những thắng lợi này, dù không rực rỡ, là minh chứng cho sự khéo léo của Kiev trong một cuộc chơi mà họ gần như không có lợi thế.
Nhưng cái giá phải trả vẫn không hề nhỏ. Nghị sĩ đối lập Yaroslav Zhelezniak, Chủ tịch Ủy ban Tài chính, Thuế và Chính sách Hải quan của quốc hội Ukraine, đã gióng lên hồi chuông cảnh báo. Trong một bài đăng trên Telegram, ông chỉ ra rằng Ukraine sẽ phải chia sẻ một nửa doanh thu từ các giấy phép khai thác mới cho quỹ đầu tư chung, một động thái có thể làm cạn kiệt nguồn thu ngân sách trong nhiều năm tới. Hơn nữa, thỏa thuận có thể hạn chế quyền tự chủ tài chính của Ukraine, buộc Kiev phải ưu tiên các đối tác Mỹ thay vì tìm kiếm những điều kiện thương mại tốt hơn từ các quốc gia khác. “Chúng ta đang tự trói mình vào những ràng buộc mà chưa rõ lợi ích thực sự,” Zhelezniak viết, giọng điệu đầy lo âu.
Thỏa thuận này vẫn cần được quốc hội Ukraine phê chuẩn, dự kiến vào giữa tháng 5. Sau đó, hai văn bản bổ sung – một về cơ chế quản lý quỹ và một về quy trình vận hành – sẽ được công bố, hứa hẹn làm sáng tỏ những chi tiết còn mơ hồ. Nhưng ngay cả khi được thông qua, câu hỏi lớn vẫn treo lơ lửng: Liệu thỏa thuận này có thực sự thu hút được đầu tư vào ngành khai khoáng và năng lượng của Ukraine?
Ngành công nghiệp khai thác của Ukraine đã lao dốc kể từ khi Nga sáp nhập Crimea năm 2014, và cuộc chiến năm 2022 càng khiến dòng vốn nước ngoài gần như cạn kiệt. Trong bối cảnh đó, việc Mỹ – một quốc gia không có các công ty nhà nước trong lĩnh vực khai khoáng – sẽ khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư vào Ukraine như thế nào vẫn là một dấu hỏi lớn. Edward Chow, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, nhận xét: “Nếu thỏa thuận này giúp Trump tiếp tục ủng hộ Ukraine về mặt quân sự, đó đã là một điểm cộng. Nhưng từ góc nhìn của một nhà đầu tư, tôi không thấy lý do gì để họ vội vã rót tiền vào Ukraine.”
Những tháng tới sẽ là thời điểm thử thách lòng kiên nhẫn và bản lĩnh của Ukraine. Thỏa thuận khoáng sản, dù được tô vẽ bằng những lời lẽ lạc quan, vẫn là một ván cược đầy bất định. Nó phản ánh một thực tế khắc nghiệt: trong một thế giới mà quyền lực và lợi ích chi phối mọi quyết định, Ukraine buộc phải đánh đổi để tồn tại. Nhưng liệu cái giá của sự tồn tại ấy có đáng hay không, chỉ thời gian mới có thể trả lời.