Hòa bình vỡ tan: Mỹ đe dọa bỏ rơi Ukraine trong cuộc chiến sinh tồn

Ngày 1 tháng 5 năm 2025, thế giới chứng kiến một bước ngoặt đầy kịch tính trong cuộc xung đột dai dẳng giữa Ukraine và Nga, khi Mỹ và Ukraine ký kết một thỏa thuận khai thác khoáng sản mang tính bước ngoặt, mở ra cánh cửa cho Washington tiếp cận các tài nguyên quý hiếm của Kyiv. Nhưng đằng sau ánh hào quang của những lời ca ngợi từ cả hai phía, một sự thật cay đắng đang lộ diện: Ukraine, quốc gia đang quằn quại trong khói lửa chiến tranh, dường như bị đẩy vào thế kẹt, nơi hy vọng hòa bình bị đè bẹp bởi những toan tính địa chính trị lạnh lùng từ chính đồng minh lớn nhất của mình. Thỏa thuận này, được ký bởi Phó Thủ tướng thứ nhất Ukraine Yulia Svyrydenko và Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, không chỉ là một giao dịch kinh tế mà còn là biểu tượng cho sự thay đổi đáng báo động trong chính sách của chính quyền Trump đối với cuộc chiến ở Đông Âu.

Chỉ một ngày sau khi thỏa thuận được công bố, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và Phó Tổng thống JD Vance đồng loạt lên tiếng, bày tỏ sự bi quan về triển vọng hòa bình. Trên sóng Fox News, Rubio lạnh lùng tuyên bố rằng Ukraine và Nga “gần nhau hơn, nhưng vẫn còn xa cách,” ám chỉ khoảng cách giữa hai bên trong đàm phán vẫn là một vực thẳm không dễ vượt qua. Vance còn đi xa hơn, thẳng thừng khẳng định rằng cuộc chiến “sẽ không sớm kết thúc.” Những lời lẽ này như một nhát dao sắc lạnh đâm vào hy vọng của hàng triệu người Ukraine, những người đang ngày đêm đối mặt với hỏa lực tàn khốc từ quân đội Nga. Chỉ trong đêm trước đó, các cuộc tấn công bằng drone và tên lửa của Nga đã giáng xuống các thành phố Ukraine, để lại những vết thương không thể xóa nhòa trên cơ sở hạ tầng dân sự và tâm hồn của người dân.

Thỏa thuận khoáng sản, được cả Mỹ và Ukraine ca ngợi là “lịch sử,” cho phép Washington tiếp cận hơn 20 loại tài nguyên chiến lược, bao gồm titan – nguyên liệu thiết yếu cho ngành hàng không vũ trụ – và uranium, nguồn năng lượng cho các lò phản ứng hạt nhân và vũ khí. Đối với Mỹ, đây là một chiến thắng kép: vừa đảm bảo nguồn cung cấp khoáng sản thiết yếu trong bối cảnh căng thẳng thương mại với Trung Quốc, vừa củng cố ảnh hưởng kinh tế tại một quốc gia đang suy kiệt vì chiến tranh. Nhưng với Ukraine, cái giá phải trả là gì? Tổng thống Volodymyr Zelenskyy, người từng tuyên bố thỏa thuận này sẽ mang lại “lợi ích bình đẳng” và cơ hội hiện đại hóa công nghiệp, dường như đang cố gắng che giấu một sự thật phũ phàng: Kyiv không có lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận các điều khoản do Mỹ áp đặt.

Quá trình đàm phán thỏa thuận này đã lộ rõ bản chất căng thẳng và bất bình đẳng. Ban đầu dự kiến được ký vào ngày 28 tháng 2 tại Nhà Trắng, lễ ký kết đã bị hủy bỏ sau một cuộc tranh cãi nảy lửa giữa Zelenskyy, Trump và Vance. Cuộc đối đầu công khai tại Phòng Bầu dục, nơi các nhà lãnh đạo lớn tiếng chỉ trích lẫn nhau, đã phơi bày những rạn nứt sâu sắc trong mối quan hệ Mỹ-Ukraine. Trump, người từng gọi Zelenskyy là “kẻ độc tài” và đe dọa rằng Ukraine sẽ đối mặt với “những vấn đề lớn” nếu không tuân thủ, đã không ngần ngại sử dụng sức mạnh kinh tế và quân sự của Mỹ để ép Kyiv vào thế yếu. Mặc dù hai bên đã cố gắng hàn gắn bằng cuộc gặp riêng giữa Trump và Zelenskyy vào ngày 26 tháng 4 bên lề tang lễ Giáo hoàng Francis tại Vatican, những vết thương từ các cuộc đối đầu trước đó vẫn chưa lành.

Trong bối cảnh đó, thông điệp từ Rubio và Vance càng làm dấy lên lo ngại rằng Mỹ đang dần từ bỏ vai trò trung gian hòa giải. Chỉ vài giờ trước khi thỏa thuận khoáng sản được công bố, Rubio đã cảnh báo rằng nếu Nga và Ukraine không đưa ra được các đề xuất cụ thể để chấm dứt chiến tranh, Mỹ sẽ “rút lui” khỏi quá trình đàm phán. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Tammy Bruce nhấn mạnh lời Rubio: “Đã đến lúc hai bên phải đưa ra các đề xuất cụ thể về cách chấm dứt xung đột này.” Lời cảnh báo này không chỉ là một lời nhắc nhở, mà còn là một tối hậu thư: nếu không có tiến triển, Mỹ sẽ bỏ rơi Ukraine, để mặc quốc gia này đối mặt với Nga trong tình trạng kiệt quệ về quân sự và kinh tế.

Điều đáng lo ngại hơn là thái độ của chính quyền Trump đối với cuộc chiến. Từ khi nhậm chức lần thứ hai, Trump đã liên tục nhấn mạnh rằng Ukraine phải “trả nợ” cho hàng tỷ đô la viện trợ quân sự mà Mỹ đã cung cấp. Thỏa thuận khoáng sản, theo cách nhìn của Trump, là một hình thức “hoàn trả” cho sự hỗ trợ đó. Tuy nhiên, các nhà phân tích chỉ trích rằng cách tiếp cận này không khác gì việc biến Ukraine thành một thuộc địa kinh tế, nơi tài nguyên quốc gia bị khai thác để phục vụ lợi ích của Mỹ, trong khi Kyiv vẫn phải gánh chịu những hậu quả tàn khốc của chiến tranh. Zelenskyy, dù cố gắng nhấn mạnh rằng Ukraine vẫn giữ quyền kiểm soát các tài nguyên của mình, không thể che giấu thực tế rằng thỏa thuận này được ký kết trong bối cảnh Mỹ đã chấm dứt viện trợ quân sự – một đòn giáng mạnh vào khả năng phòng thủ của Ukraine.

Trong khi đó, Nga tiếp tục gia tăng áp lực trên chiến trường. Các cuộc tấn công bằng drone và tên lửa gần như diễn ra hàng đêm, phá hủy cơ sở hạ tầng và gieo rắc nỗi kinh hoàng cho dân thường. Putin, với lợi thế quân sự hiện tại, dường như không vội vàng đàm phán. Các chuyên gia nhận định rằng Tổng thống Nga đang cố tình kéo dài xung đột, chờ đợi thời điểm Ukraine suy yếu hoàn toàn hoặc bị các đồng minh phương Tây bỏ rơi. Thỏa thuận khoáng sản, thay vì mang lại hy vọng cho một giải pháp hòa bình, lại có nguy cơ trở thành một công cụ để Mỹ củng cố lợi ích riêng, trong khi để Ukraine đơn độc đối mặt với một tương lai bất định.

Sự bi quan của Rubio và Vance không chỉ phản ánh thực trạng đàm phán mà còn là lời cảnh báo về một sự thay đổi chiến lược lớn hơn của Mỹ. Chính quyền Trump, với khẩu hiệu “Nước Mỹ trên hết,” dường như không còn coi Ukraine là ưu tiên hàng đầu. Thay vào đó, Washington đang tập trung vào các lợi ích kinh tế và chính trị trong nước, sẵn sàng hy sinh các cam kết quốc tế để đạt được mục tiêu của mình. Điều này đặt ra câu hỏi đau lòng: Liệu Ukraine, sau tất cả những hy sinh và mất mát, có đang bị chính đồng minh lớn nhất của mình phản bội?

Trong khi đó, một tia hy vọng nhỏ nhoi vẫn le lói từ phía Quốc hội Mỹ. Một nhóm gồm 72 thượng nghị sĩ, dẫn đầu bởi Thượng nghị sĩ Lindsey Graham, đã công bố dự luật đe dọa áp đặt các biện pháp trừng phạt mới đối với Nga nếu Moscow từ chối tham gia nghiêm túc vào các cuộc đàm phán hòa bình. Tuy nhiên, với sự thiếu thống nhất trong chính quyền Trump và áp lực ngày càng lớn từ các cuộc tấn công của Nga, dự luật này có thể chỉ là một cử chỉ mang tính biểu tượng, khó có thể thay đổi cục diện trên thực tế.

Khi khói lửa vẫn bao trùm Ukraine, và khi những lời hứa về hòa bình dần tan biến trong những toan tính lạnh lùng, người dân Ukraine vẫn kiên cường chiến đấu. Nhưng họ không thể không tự hỏi: Liệu thế giới, và đặc biệt là Mỹ, có thực sự đứng về phía họ, hay chỉ đang lợi dụng họ như một quân cờ trong ván cờ địa chính trị toàn cầu? Thỏa thuận khoáng sản, dù được tô vẽ bằng những lời hoa mỹ, không thể che giấu sự thật rằng Ukraine đang bị ép buộc phải trả giá cho sự sống còn của chính mình – một cái giá mà có lẽ không quốc gia nào nên phải chịu đựng.