Mỹ Dưới Thời Trump: Cuộc Chiến Kiểm Soát Kênh Đào Panama và Suez
.png) |
Trump, với giọng điệu không khoan nhượng, tuyên bố rằng cả hai kênh đào “sẽ không tồn tại” nếu không có sự can thiệp của Mỹ trong lịch sử. Đối với kênh đào Panama, ông nhắc lại vai trò của Hoa Kỳ trong việc xây dựng và kiểm soát tuyến đường này từ đầu thế kỷ 20, trước khi nó được chuyển giao cho Panama vào năm 1999 theo Hiệp ước Torrijos-Carter. Đối với kênh đào Suez, Trump ám chỉ sức mạnh quân sự và ảnh hưởng ngoại giao của Mỹ đã giúp duy trì sự ổn định của tuyến đường này qua các cuộc khủng hoảng trong thế kỷ qua. Trong mắt ông, việc yêu cầu “miễn phí” cho tàu Mỹ không chỉ là một đòi hỏi kinh tế, mà còn là một tuyên ngôn về quyền lực tối cao của Hoa Kỳ trên trường quốc tế.
Tại Panama, phản ứng từ Tổng thống José Raúl Mulino mang sắc thái vừa cứng rắn vừa ngoại giao. Không trực tiếp đề cập đến Trump, Mulino nhấn mạnh rằng phí đi qua kênh đào Panama được quy định bởi Cơ quan Quản lý Kênh đào Panama (ACP), một tổ chức độc lập chịu trách nhiệm vận hành tuyến đường này. “Kênh đào là tài sản của Panama, và chúng tôi sẽ bảo vệ quyền tự chủ của mình,” ông tuyên bố trong một bài phát biểu ngắn gọn nhưng đầy ẩn ý. Đằng sau lời nói đó là một thực tế không thể chối cãi: kênh đào Panama là nguồn thu nhập quốc gia quan trọng, với hàng tỷ USD mỗi năm từ phí đi qua. Việc miễn phí cho tàu Mỹ, như Trump yêu cầu, sẽ gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng và làm lung lay nền tảng tài chính của quốc gia này.
Trong khi đó, tại Ai Cập, nơi kênh đào Suez đóng vai trò huyết mạch trong nền kinh tế, phản ứng trước tuyên bố của Trump vẫn còn dè dặt. Ai Cập, vốn đang vật lộn với những khó khăn kinh tế sau khi doanh thu từ kênh đào giảm 60% vào năm ngoái – tương đương 7 tỷ USD – do các cuộc tấn công của phiến quân Houthi được Iran hậu thuẫn tại Biển Đỏ, không thể dễ dàng chấp nhận yêu cầu của Trump. Các cuộc tấn công này đã buộc nhiều tàu phải chuyển hướng đi vòng qua mũi phía nam châu Phi, gây ra sự gián đoạn nghiêm trọng trong thương mại toàn cầu. Trump, với cam kết tiếp tục các cuộc không kích nhằm vào Houthi, dường như đang sử dụng sức mạnh quân sự của Mỹ để gây áp lực lên Ai Cập, buộc quốc gia này phải nhượng bộ trong vấn đề phí đi qua kênh đào.
Lời kêu gọi của Trump không chỉ dừng lại ở kinh tế mà còn mang đậm tính địa chính trị. Ông đã chỉ đạo Ngoại trưởng Marco Rubio “giải quyết ngay lập tức” vấn đề này, một động thái cho thấy quyết tâm của chính quyền Trump trong việc biến lời nói thành hành động. Rubio, một chính trị gia nổi tiếng với quan điểm diều hâu về chính sách đối ngoại, có thể sẽ thúc đẩy các cuộc đàm phán cứng rắn với Panama và Ai Cập. Tuy nhiên, cả hai quốc gia này đều có những lợi ích quốc gia riêng và sẽ không dễ dàng khuất phục trước áp lực từ Washington. Panama, với sự hậu thuẫn của một số đồng minh khu vực, có thể sẽ tìm cách kéo dài các cuộc đàm phán để bảo vệ quyền tự chủ của mình. Ai Cập, trong khi đó, phải cân nhắc giữa việc duy trì quan hệ với Mỹ – một đồng minh quân sự quan trọng – và việc bảo vệ nguồn thu nhập từ kênh đào Suez.
Đằng sau tuyên bố của Trump là một chiến lược lớn hơn: củng cố ảnh hưởng của Mỹ trong các tuyến đường thương mại toàn cầu. Kênh đào Panama và Suez không chỉ là những con đường thủy, mà còn là biểu tượng của quyền lực kinh tế và quân sự. Kênh đào Panama, với vị trí chiến lược nối liền Thái Bình Dương và Đại Tây Dương, là tuyến đường chính cho thương mại giữa châu Á và châu Mỹ. Trong khi đó, kênh đào Suez, liên kết Địa Trung Hải với Biển Đỏ, từng xử lý gần 10% thương mại hàng hải toàn cầu trước khi bị gián đoạn bởi xung đột. Việc kiểm soát hoặc gây ảnh hưởng lên các tuyến đường này sẽ mang lại cho Mỹ một lợi thế không thể đo đếm trong cuộc cạnh tranh với các đối thủ như Trung Quốc, quốc gia đang mở rộng sự hiện diện của mình tại cả hai khu vực.
Trump, trong những tháng đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai, đã không ngần ngại sử dụng các biện pháp mạnh tay để đạt được mục tiêu của mình. Từ việc áp đặt thuế quan 125% lên hàng hóa Trung Quốc đến việc đe dọa rút lại quyền kiểm soát kênh đào Panama từ tay Trung Quốc, ông đã cho thấy một cách tiếp cận không khoan nhượng. Tuyên bố về kênh đào Panama và Suez là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của ông nhằm “đưa nước Mỹ trở lại vị trí dẫn đầu”. Tuy nhiên, chiến lược này không phải không có rủi ro. Việc gây áp lực lên các quốc gia như Panama và Ai Cập có thể làm gia tăng căng thẳng ngoại giao, đẩy các quốc gia này vào vòng tay của các đối thủ như Trung Quốc hoặc Nga.
Hơn nữa, lời kêu gọi “miễn phí” của Trump đặt ra một câu hỏi lớn về tính khả thi. Các kênh đào Panama và Suez không chỉ là tài sản quốc gia của Panama và Ai Cập, mà còn là kết quả của các hiệp ước và thỏa thuận quốc tế. Việc yêu cầu miễn phí cho tàu Mỹ có thể vi phạm các nguyên tắc thương mại tự do và bình đẳng mà chính Mỹ từng thúc đẩy. Nếu Trump cố gắng sử dụng sức mạnh quân sự hoặc kinh tế để ép buộc, ông có thể đối mặt với sự phản đối không chỉ từ Panama và Ai Cập, mà còn từ cộng đồng quốc tế, bao gồm các đồng minh truyền thống của Mỹ.
Trong bối cảnh thế giới đang đứng trước ngã ba đường, với các cuộc xung đột địa chính trị và khủng hoảng kinh tế đan xen, tuyên bố của Trump về kênh đào Panama và Suez là một lời nhắc nhở rằng quyền lực vẫn là ngôn ngữ chi phối các mối quan hệ quốc tế. Tuy nhiên, quyền lực đó, dù mạnh mẽ đến đâu, cũng không thể bỏ qua thực tế rằng các quốc gia khác cũng có lợi ích và niềm tự hào dân tộc của riêng mình. Panama sẽ không dễ dàng từ bỏ quyền kiểm soát kênh đào, tài sản quý giá nhất của họ. Ai Cập, dù đang đối mặt với khó khăn, cũng sẽ không cúi đầu trước áp lực mà không có những nhượng bộ đáng kể. Cuộc chiến giành quyền kiểm soát các tuyến đường thủy chiến lược này mới chỉ bắt đầu, và thế giới đang nín thở chờ xem bước đi tiếp theo của Trump sẽ dẫn nước Mỹ – và phần còn lại của hành tinh – đến đâu.