Trung Quốc tính toán gì khi Nga cầu cứu? Một ván cờ đầy toan tính trong lửa khói chiến tranh

Trong cơn khủng hoảng chiến tranh, Nga tuyệt vọng cầu cứu Trung Quốc, mang theo danh sách 200 mặt hàng quân sự để cứu vãn chiến trường Ukraine.

Ngày 25 tháng 8 năm 2025, một phái đoàn Nga do Chủ tịch Duma Quốc gia Viacheslav Volodin dẫn đầu đáp xuống Bắc Kinh, mang theo một danh sách cầu cứu dài dằng dặc, ẩn dưới vỏ bọc của một chuyến “trao đổi nghị viện” thông thường. Nhưng đừng để những lời lẽ ngoại giao hoa mỹ đánh lừa. Đây không phải là một cuộc viếng thăm mang tính biểu tượng, mà là một nỗ lực tuyệt vọng của Moscow nhằm tìm kiếm sự hỗ trợ từ Trung Quốc giữa lằn ranh sinh tử của cuộc chiến ở Ukraine. Nga, từng là gã khổng lồ quân sự, giờ đây đang lảo đảo trước những tổn thất nặng nề trên chiến trường, với kho vũ khí cạn kiệt và tinh thần binh sĩ dao động. Nhưng liệu Bắc Kinh, với những toan tính lạnh lùng và chiến lược dài hạn, có sẵn sàng dang tay cứu giúp đồng minh đang hấp hối này hay không? Hay họ đang âm thầm chuẩn bị cho một cú đâm sau lưng?

Chuyến đi của Volodin đến Bắc Kinh không phải là một sự kiện ngẫu nhiên. Với 13 thành viên trong phái đoàn – một con số bất thường so với các chuyến thăm nghị viện thông thường chỉ cần 3-5 người – Điện Kremlin đã gửi đi một tín hiệu rõ ràng: tình hình đã đến hồi khẩn cấp. Nga không chỉ cần sự hỗ trợ, mà cần nó ngay lập tức. Trong hai ngày tại Bắc Kinh, phái đoàn Nga được tiếp đón bởi những nhân vật quyền lực nhất của Trung Quốc, từ Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc Triệu Lạc Tế đến đích thân Chủ tịch Tập Cận Bình. Đây không phải là nghi thức ngoại giao thông thường. Đây là một cuộc đàm phán sinh tử, nơi Moscow đặt cược tất cả để duy trì sức mạnh chiến đấu trước nguy cơ sụp đổ trên chiến trường Ukraine.

Sự cấp bách của chuyến đi càng được làm rõ bởi một chi tiết mà truyền thông Trung Quốc cố tình lảng tránh, nhưng hãng thông tấn Sputnik của Nga lại tiết lộ một cách lặng lẽ. Sau khi rời Bắc Kinh, Volodin không trở về Moscow mà dẫn phái đoàn đến Trường Xuân, tỉnh Cát Lâm – trung tâm của Đại học Hàng không Không quân Trung Quốc, nơi đặt các cơ sở đào tạo phi công lớn nhất châu Á và tập trung hầu hết các loại máy bay chiến đấu hiện đại. Động thái này cho thấy Nga không chỉ tìm kiếm sự hỗ trợ kinh tế hay ngoại giao, mà còn nhắm đến các thiết bị quân sự tối quan trọng, từ trực thăng tấn công Z-20 – phiên bản tương tự Black Hawk của Mỹ – đến động cơ, radar và hệ thống đối kháng điện tử. Theo nhà bình luận Giang Phong, phái đoàn Nga mang theo danh sách “mua sắm” lên tới 200 mặt hàng quân sự, một con số cho thấy mức độ tuyệt vọng của Moscow khi kho vũ khí của họ đang cạn kiệt trước những cuộc tấn công chính xác từ Ukraine.

Tình hình chiến trường Ukraine vào tháng 8 năm 2025 là một cơn ác mộng đối với Nga. Quân đội Nga, từng tự hào với sức mạnh áp đảo, giờ đây phải đối mặt với những tổn thất nghiêm trọng. Các trực thăng tấn công Mi-28, vốn là xương sống của lực lượng không quân Nga, đã bị phá hủy hoặc hư hỏng nặng, khiến năng lực không chiến của họ suy giảm nghiêm trọng. Hệ thống hậu cần của Nga cũng đang sụp đổ dưới các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái của Ukraine, với nguồn cung nhiên liệu, đạn dược và thực phẩm bị cắt đứt ở nhiều khu vực then chốt. Tại các mặt trận như Kherson và Zaporizhzhia, quân Ukraine đã giành quyền chủ động, đạt được những bước đột phá cục bộ và đe dọa trực tiếp đến tuyến tiếp tế của Nga. Trong bối cảnh này, chuyến đi của Volodin đến Bắc Kinh không chỉ là một lời cầu cứu, mà là một nỗ lực cuối cùng để cứu vãn tình thế trước khi tiền tuyến hoàn toàn sụp đổ.

Nhưng Trung Quốc, với sự khôn ngoan và lạnh lùng vốn có, dường như không sẵn lòng dang tay cứu giúp một cách vô điều kiện. Trong cuộc gặp với Volodin, Chủ tịch Tập Cận Bình đưa ra một tuyên bố đầy tính toán: Trung Quốc và Nga cần cùng nhau bảo vệ “an ninh và lợi ích phát triển” của hai nước. Lời nói này nghe thì trang trọng, nhưng ẩn chứa một thông điệp rõ ràng: Bắc Kinh sẽ giúp Nga, nhưng chỉ đến một mức độ nhất định, và luôn với điều kiện bảo vệ lợi ích riêng của Trung Quốc. “An ninh” ở đây ám chỉ tình hình quân sự của Nga ở Ukraine, trong khi “lợi ích phát triển” nói đến tình trạng kinh tế và tài chính đang lao dốc của Moscow dưới sức ép của các lệnh cấm vận phương Tây. Tuy nhiên, Trung Quốc không ngây thơ đến mức cung cấp các thiết bị quân sự chủ lực như trực thăng Z-20 nguyên chiếc. Thay vào đó, họ có thể cung cấp linh kiện hoặc các hệ thống lưỡng dụng – vừa dùng cho dân sự, vừa dùng cho quân sự – để tránh bị phương Tây phát hiện và trừng phạt.

Lý do cho sự dè dặt của Bắc Kinh nằm ở toan tính chiến lược dài hạn. Trung Quốc không muốn Nga sụp đổ, vì điều đó sẽ làm suy yếu vị thế của họ trong trục đối kháng với phương Tây. Nhưng họ cũng không muốn Nga quá mạnh, bởi một nước Nga hùng mạnh có thể thách thức ảnh hưởng của Trung Quốc ở các khu vực chiến lược như Siberia, Viễn Đông Nga hay Trung Á. Đối với Bắc Kinh, kịch bản lý tưởng là giữ Nga ở trạng thái “không chết nhưng cũng không sống”, đủ yếu để phụ thuộc vào Trung Quốc, nhưng đủ mạnh để tiếp tục làm đối trọng với Mỹ và NATO. Đây là một ván cờ đầy toan tính, nơi Trung Quốc vừa là người cứu giúp, vừa là kẻ thao túng, sẵn sàng giữ Nga trong vòng kiểm soát mà không để Moscow giành được chiến thắng thực sự.

Trong khi Nga quỳ xin sự hỗ trợ từ Trung Quốc, một nhân vật khác ở Đông Á lại lo sợ Nga thất bại hơn cả Tổng thống Vladimir Putin: lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un. Đối với Bình Nhưỡng, sự sụp đổ của Nga đồng nghĩa với việc mất đi nguồn cung cấp dầu mỏ, lương thực và các mặt hàng thiết yếu mà Nga đã bí mật cung cấp, bất chấp các lệnh cấm vận của Liên Hợp Quốc. Trong năm qua, hơn 1 triệu thùng dầu và một lượng lớn ngũ cốc đã được Nga chuyển đến Triều Tiên, giữ cho nền kinh tế èo uột của quốc gia này tồn tại. Nhận thức được mối nguy, Kim Jong-un đã liên tục thử nghiệm tên lửa, từ tên lửa phòng không tầm cao đến tên lửa đạn đạo tầm trung, như một cách gửi thông điệp rằng Triều Tiên sẵn sàng tiếp sức cho Nga nếu cần. Đặc biệt, vụ thử tên lửa phòng không vào ngày 24 tháng 8 năm 2025, ngay trước chuyến đi của Volodin, là một động thái mang tính chính trị, nhằm khẳng định sự ủng hộ của Bình Nhưỡng đối với Moscow.

Nhưng Trung Quốc, với vai trò “người anh cả” trong liên minh bất ổn này, lại giữ một khoảng cách lạnh lùng với cả Nga và Triều Tiên. Bắc Kinh không muốn một cuộc xung đột lớn nổ ra trên bán đảo Triều Tiên, bởi điều đó sẽ đe dọa đến khu vực Đông Bắc Trung Quốc – nơi tập trung các nhà máy đầu tư nước ngoài, cảng vận tải và vùng lương thực trọng điểm. Một Triều Tiên quá mạnh hoặc một Nga quá yếu đều không nằm trong kế hoạch của Trung Quốc. Thay vào đó, Bắc Kinh muốn giữ cả hai đồng minh này trong trạng thái “hấp hối”, vừa đủ để phụ thuộc vào họ, nhưng không đủ để thách thức quyền kiểm soát của Trung Quốc trong khu vực.

Ở phía bên kia đại dương, tại Nhà Trắng, một bức ảnh chụp Tổng thống Mỹ Donald Trump đứng giữa Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy và các lãnh đạo châu Âu đã nói lên tất cả. Không có nụ cười, không có tuyên bố chung, chỉ có một bầu không khí căng thẳng và những cái nhìn lạnh lùng. Châu Âu, dẫn đầu bởi Anh và Pháp, đang gửi đi một thông điệp cứng rắn: nếu muốn ngừng chiến, Nga phải rút khỏi Kherson và Zaporizhzhia, để lại một vùng đệm do châu Âu kiểm soát. Nhưng ngay cả trong nội bộ châu Âu, sự đồng thuận cũng không dễ đạt được. Anh sẵn sàng dẫn đầu, nhưng Đức, Ba Lan và các nước khác vẫn do dự, lo ngại về việc điều động hàng chục ngàn quân đến Ukraine. Trong khi đó, ý tưởng về một lực lượng gìn giữ hòa bình do Liên Hợp Quốc dẫn đầu được Ý đề xuất, nhưng chưa nhận được sự ủng hộ rộng rãi.

Trong ván cờ địa chính trị này, Nga đang ở thế yếu, Trung Quốc đang toan tính, và Triều Tiên đang liều lĩnh. Liên minh Nga-Trung-Triều, dù được tô vẽ bằng những lời lẽ hoa mỹ, lại thiếu đi sự gắn kết thực sự. Nga và Triều Tiên có thể dựa vào nhau trong cơn hoạn nạn, nhưng Trung Quốc, với lợi ích quốc gia đặt lên hàng đầu, sẽ không bao giờ để mình bị kéo vào một cuộc chiến lớn. Họ sẽ tiếp tục chơi trò “cứu giúp có kiểm soát”, cung cấp vừa đủ để giữ Nga và Triều Tiên sống sót, nhưng không đủ để họ thoát khỏi vòng kiềm tỏa của Bắc Kinh.