Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra bị phế truất: cú sốc chính trị và hậu quả khó lường

Ngày 29 tháng 8 năm 2025, chính trường Thái Lan một lần nữa rung chuyển khi Tòa án Hiến pháp Thái Lan ra phán quyết phế truất Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra, đánh dấu một chương mới trong chuỗi bi kịch chính trị đầy kịch tính của quốc gia Đông Nam Á này. Với tỷ lệ phiếu 6-3, Tòa án Hiến pháp tuyên bố bà Paetongtarn vi phạm chuẩn mực đạo đức công vụ, liên quan đến một đoạn ghi âm rò rỉ từ cuộc điện đàm hồi tháng 6 giữa bà và Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen. Phán quyết này không chỉ chấm dứt nhiệm kỳ ngắn ngủi chưa đầy một năm của vị thủ tướng trẻ nhất trong lịch sử Thái Lan mà còn làm tan rã toàn bộ nội các, đẩy đất nước vào một giai đoạn bất ổn mới, nơi tương lai chính trị trở nên mịt mờ hơn bao giờ hết.

Paetongtarn Shinawatra, 39 tuổi, bước vào chính trường với tư cách là con gái út của cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra và cháu gái của cựu Thủ tướng Yingluck Shinawatra – cả hai đều từng bị lật đổ bởi các cuộc đảo chính quân sự hoặc phán quyết tư pháp. Là thành viên thứ ba của gia tộc Shinawatra nắm giữ cương vị thủ tướng, Paetongtarn từng được kỳ vọng sẽ mang đến làn gió mới cho Thái Lan. Với nền tảng học vấn từ Đại học Chulalongkorn danh giá và kinh nghiệm quản lý trong đế chế kinh doanh gia đình, bà đã nhanh chóng vươn lên dẫn dắt Đảng Pheu Thai, lực lượng chính trị chủ chốt của gia tộc Shinawatra, và trở thành nữ thủ tướng thứ hai cũng như thủ tướng trẻ nhất trong lịch sử đất nước. Tuy nhiên, di sản chính trị đầy tranh cãi của gia đình, cùng với những áp lực từ các phe phái bảo thủ và quân đội, đã khiến hành trình lãnh đạo của bà trở thành một con đường đầy chông gai.

Cơn bão chính trị dẫn đến sự sụp đổ của Paetongtarn bắt nguồn từ một sự kiện tưởng chừng như nhỏ nhặt: một đoạn ghi âm dài 9 phút bị rò rỉ, ghi lại cuộc trò chuyện giữa bà và Hun Sen, trong đó bà gọi Tư lệnh Vùng 2 Thái Lan, Trung tướng Boonsin Padklang, là “phe đối lập” và sử dụng ngôn ngữ thân mật như “chú” và “cháu”. Nội dung này, theo Tòa án Hiến pháp, cho thấy sự “nhượng bộ vô điều kiện” đối với một lãnh đạo nước ngoài, làm tổn hại đến an ninh quốc gia và uy tín của Thái Lan. Phản ứng dữ dội từ công chúng và giới chính trị Thái Lan bùng nổ, với các cáo buộc rằng bà đã đặt lợi ích cá nhân và mối quan hệ gia đình với Hun Sen lên trên lợi ích quốc gia. Một nhóm 36 thượng nghị sĩ nhanh chóng đệ đơn kiện, yêu cầu Tòa án Hiến pháp điều tra, và chỉ một tháng sau, bà bị đình chỉ chức vụ vào ngày 1 tháng 7 năm 2025 để chờ xét xử.

Cuộc khủng hoảng này không chỉ là một thất bại cá nhân của Paetongtarn mà còn là một đòn giáng mạnh vào gia tộc Shinawatra, vốn đã chịu nhiều tổn thất trong hai thập kỷ qua. Thaksin Shinawatra, cha của Paetongtarn, bị lật đổ bởi cuộc đảo chính quân sự năm 2006, trong khi Yingluck Shinawatra bị phế truất bởi Tòa án Hiến pháp vào năm 2014, ngay trước một cuộc đảo chính khác. Việc Paetongtarn trở thành thủ tướng thứ năm bị bãi nhiệm trong vòng 17 năm đã làm dấy lên câu hỏi về sự bền vững của quyền lực gia tộc Shinawatra trong bối cảnh hệ thống chính trị Thái Lan bị chi phối bởi các thế lực bảo thủ và quân đội. Nhà nghiên cứu Napon Jatusripitak từ Viện ISEAS-Yusof Ishak nhận định rằng gia tộc Shinawatra dường như “tự bắn vào chân mình” khi để những cáo buộc về sự phản bội quốc gia bám lấy họ, làm sâu sắc thêm sự chia rẽ trong xã hội Thái Lan.

Trong suốt nhiệm kỳ ngắn ngủi, Paetongtarn đã phải đối mặt với áp lực từ nhiều phía: liên minh cầm quyền lung lay, sự bất mãn của người dân về tình trạng kinh tế trì trệ, và căng thẳng leo thang tại biên giới với Campuchia sau một vụ đụng độ khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng vào ngày 28 tháng 5 năm 2025. Cuộc điện đàm với Hun Sen, vốn được bà biện minh là nỗ lực nhằm ngăn chặn xung đột và bảo vệ tính mạng dân thường, đã trở thành tâm điểm của tranh cãi. Bà công khai xin lỗi, khẳng định hành động của mình xuất phát từ thiện chí vì đất nước, nhưng lời giải thích ấy không đủ để xoa dịu cơn giận dữ của công chúng. Các cuộc biểu tình nổ ra tại Bangkok vào cuối tháng 6, với hàng ngàn người mang biểu ngữ cáo buộc bà “bán nước” và đòi bà từ chức. Một cuộc khảo sát của Viện Phát triển Quốc gia (NIDA) cho thấy tỷ lệ ủng hộ bà giảm xuống còn 9,2%, so với 30,9% vào tháng 3, minh họa rõ nét sự mất niềm tin của người dân.

Sau khi bị đình chỉ, Paetongtarn chuyển sang vai trò Bộ trưởng Văn hóa từ ngày 3 tháng 7, một động thái được xem là nỗ lực duy trì ảnh hưởng trong chính phủ. Trong cương vị mới, bà cam kết thúc đẩy “quyền lực mềm” để tạo cơ hội kinh tế cho người dân, nhưng vai trò này không đủ để che mờ những tổn thương chính trị mà bà và Đảng Pheu Thai phải gánh chịu. Phán quyết phế truất ngày 29 tháng 8 đã đặt dấu chấm hết cho tham vọng lãnh đạo của bà, đồng thời làm tan rã liên minh cầm quyền vốn đã mong manh. Đảng Bhumjaithai, đối tác lớn thứ hai trong liên minh, rút lui vào tháng 6, khiến chính phủ chỉ còn giữ được đa số sít sao tại Hạ viện. Các đảng khác như Quốc gia Thống nhất Thái Lan (UTN), Chart Thai Pattana, và Đảng Dân chủ cũng tổ chức họp khẩn để cân nhắc rút khỏi liên minh, làm gia tăng nguy cơ Thái Lan phải tổ chức bầu cử sớm hoặc thành lập một liên minh mới.

Hậu quả của vụ việc không chỉ giới hạn trong phạm vi chính trị nội bộ. Vụ phế truất đã làm phức tạp thêm tình hình kinh tế Thái Lan, vốn đang chật vật với tăng trưởng yếu và sự bất mãn từ giới doanh nghiệp. Một cuộc khảo sát do The Nation thực hiện cho thấy đa số lãnh đạo doanh nghiệp kêu gọi Paetongtarn từ chức để khôi phục niềm tin vào chính phủ. Trong khi đó, căng thẳng biên giới với Campuchia, dù có dấu hiệu hạ nhiệt, vẫn là một mối đe dọa tiềm tàng, đặc biệt khi quân đội Thái Lan nhấn mạnh rằng hoạt động của họ không bị ảnh hưởng bởi phán quyết của tòa. Tuy nhiên, những lời trấn an này khó có thể xoa dịu sự bất an của công chúng trước viễn cảnh hỗn loạn chính trị kéo dài.

Sau phán quyết, bà Paetongtarn phát biểu tại Tòa nhà Chính phủ, bày tỏ sự tôn trọng quyết định của Tòa án Hiến pháp nhưng khẳng định mình vô tội. Bà nhấn mạnh rằng cuộc điện đàm với Hun Sen không nhằm mục đích cá nhân mà vì lợi ích của đất nước, đặc biệt là để bảo vệ binh sĩ và dân thường. “Tôi đã cố gắng hết sức để dẫn dắt Thái Lan hướng tới hòa bình,” bà nói, giọng đầy cảm xúc. Bà cũng gửi lời cảm ơn đến nội các, người dân, và giới truyền thông, đồng thời cam kết tiếp tục đóng góp cho đất nước dù ở bất kỳ cương vị nào. Tuy nhiên, những lời này khó có thể xóa tan cảm giác thất bại bao trùm lên gia tộc Shinawatra, vốn một lần nữa trở thành tâm điểm của sự chỉ trích và nghi ngờ.

Tiến trình tìm kiếm thủ tướng mới giờ đây trở thành tâm điểm chú ý. Theo Hiến pháp Thái Lan, Hạ viện sẽ triệu tập để bầu chọn thủ tướng từ danh sách ứng cử viên đã được nộp trước cuộc tổng tuyển cử năm 2023. Một số cái tên sáng giá được nhắc đến bao gồm ông Anutin Charnvirakul, lãnh đạo Đảng Bhumjaithai, người từng thúc đẩy hợp pháp hóa cần sa y tế; ông Pirapan Salirathavibhaga, lãnh đạo Đảng Quốc gia Thống nhất Thái Lan và là một chính trị gia bảo thủ kỳ cựu; và cựu Thủ tướng Prayuth Chan-ocha, người từng dẫn dắt chính phủ sau cuộc đảo chính năm 2014. Tuy nhiên, việc đạt được sự đồng thuận giữa các đảng trong bối cảnh chia rẽ sâu sắc là một thách thức lớn. Phó Thủ tướng Phumtham Wechayachai hiện đảm nhận vai trò thủ tướng tạm quyền, nhưng quá trình bầu chọn lãnh đạo mới có thể kéo dài nhiều tuần, làm gia tăng nguy cơ bất ổn.

Vụ phế truất Paetongtarn không chỉ là một thất bại cá nhân mà còn là biểu tượng của sự bất ổn cố hữu trong hệ thống chính trị Thái Lan, nơi các phán quyết tư pháp và áp lực quân sự thường xuyên lấn át ý chí của cử tri. Lịch sử lặp lại với gia tộc Shinawatra đã làm dấy lên câu hỏi liệu Đảng Pheu Thai có thể tiếp tục duy trì ảnh hưởng hay sẽ dần mất đi sự ủng hộ của công chúng. Trong bối cảnh Thái Lan đối mặt với những thách thức kinh tế và địa chính trị, từ khủng hoảng biên giới đến áp lực cải cách, tương lai của đất nước giờ đây phụ thuộc vào khả năng của các nhà lãnh đạo trong việc vượt qua những chia rẽ sâu sắc và khôi phục niềm tin của người dân.