Trump và Powell: Cuộc đối đầu pháp lý chưa từng có tiền lệ

Trong những tháng gần đây, căng thẳng giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Jerome Powell đã leo thang đến mức...

Trong những tháng gần đây, căng thẳng giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Jerome Powell đã leo thang đến mức báo động, đẩy nước Mỹ vào bờ vực của một cuộc đối đầu pháp lý chưa từng có trong lịch sử. Cuộc chiến này không chỉ là một cuộc tranh cãi về chính sách kinh tế mà còn là một thách thức trực diện đối với nguyên tắc độc lập của ngân hàng trung ương Hoa Kỳ – một nền tảng cốt lõi của sự ổn định tài chính toàn cầu. Với những lời đe dọa công khai, những động thái chiến lược từ Nhà Trắng, và sự kiên định của Powell trong việc bảo vệ quyền tự chủ của Fed, kịch bản này đang làm rung chuyển Phố Wall và đe dọa gây ra những hậu quả kinh tế nghiêm trọng. Đây là câu chuyện về một cuộc xung đột quyền lực có thể định hình lại tương lai của nền kinh tế Mỹ và làm lung lay niềm tin vào các thể chế tài chính quốc gia.

Tổng thống Trump, với phong cách lãnh đạo không khoan nhượng và luôn sẵn sàng thách thức các chuẩn mực chính trị, đã không che giấu sự bất mãn của mình với Jerome Powell, người mà chính ông đã bổ nhiệm làm Chủ tịch Fed vào năm 2017. Từ những ngày đầu nhiệm kỳ thứ hai, Trump liên tục chỉ trích Powell vì không chịu cắt giảm lãi suất nhanh chóng và mạnh mẽ như ông yêu cầu. Trump lập luận rằng lãi suất hiện tại, nằm trong khoảng 4,25% đến 4,5%, đang làm tăng chi phí vay nợ của chính phủ và kìm hãm tăng trưởng kinh tế. Trong một bài đăng trên Truth Social vào tháng 4 năm 2025, Trump gọi Powell là “kẻ thất bại lớn” và tuyên bố rằng “việc sa thải ông ta không thể đến sớm hơn!”. Những lời lẽ này không chỉ là sự công kích cá nhân mà còn là một tín hiệu rõ ràng rằng Trump đang cân nhắc các hành động quyết liệt để kiểm soát chính sách tiền tệ của Fed.

Tuy nhiên, điều khiến cuộc xung đột này trở nên đặc biệt nghiêm trọng là nỗ lực của Trump nhằm tìm kiếm cơ sở pháp lý để loại bỏ Powell khỏi vị trí lãnh đạo Fed. Theo Đạo luật Cục Dự trữ Liên bang năm 1913, các thành viên Hội đồng Thống đốc Fed, bao gồm cả chủ tịch, chỉ có thể bị bãi nhiệm “vì lý do chính đáng” (for cause), được hiểu là các hành vi sai phạm nghiêm trọng hoặc bất hợp pháp, chứ không phải vì bất đồng về chính sách. Trump và các đồng minh của mình, nhận thức được rào cản pháp lý này, đã chuyển hướng tập trung vào một dự án cải tạo trụ sở Fed tại Washington, với chi phí ước tính lên tới 2,5 tỷ USD, như một cái cớ để cáo buộc Powell quản lý yếu kém hoặc thậm chí là gian lận. Russell Vought, Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB) của Nhà Trắng, đã gửi một lá thư vào tháng 7 năm 2025, cáo buộc Powell vi phạm luật bằng cách không tuân thủ các quy định giám sát của chính phủ và cung cấp thông tin sai lệch về dự án này trong lời khai trước Quốc hội.

Những cáo buộc này, theo các chuyên gia pháp lý, là một chiến thuật được tính toán kỹ lưỡng để tạo ra một “lý do chính đáng” nhằm sa thải Powell. Tuy nhiên, giới chuyên môn đồng loạt cho rằng lập luận này thiếu cơ sở vững chắc. Giáo sư Peter Conti-Brown từ Trường Wharton thuộc Đại học Pennsylvania nhấn mạnh: “Rõ ràng với tất cả những ai theo dõi câu chuyện này, và sẽ rõ ràng với các tòa án xem xét vấn đề sau này, rằng Tổng thống Trump không thực sự quan tâm đến việc Powell quản lý dự án cải tạo. Ông ấy chỉ muốn lãi suất thấp hơn, và ông ấy mang một mối hận sâu sắc với Powell vì điều đó”. Tương tự, Lev Menand, một học giả pháp lý tại Đại học Columbia, khẳng định rằng việc sa thải Powell dựa trên những cáo buộc này sẽ đối mặt với những thách thức pháp lý nghiêm trọng, với khả năng Powell có thể kiện ra Tòa án Liên bang để được phục hồi chức vụ.

Cuộc đối đầu này không chỉ là vấn đề cá nhân giữa Trump và Powell mà còn đặt ra một câu hỏi lớn hơn về quyền lực tổng thống và sự độc lập của các cơ quan liên bang. Fed từ lâu đã được coi là một thực thể “độc lập trong chính phủ”, với nhiệm vụ đưa ra các quyết định về chính sách tiền tệ dựa trên dữ liệu kinh tế, không chịu ảnh hưởng từ áp lực chính trị ngắn hạn. Sự độc lập này là yếu tố cốt lõi giúp duy trì niềm tin của thị trường tài chính toàn cầu vào đồng USD và hệ thống tài chính Mỹ. Tuy nhiên, Trump, với khuynh hướng thách thức các giới hạn thể chế, dường như đang quyết tâm kiểm soát Fed để phục vụ các mục tiêu kinh tế và chính trị của mình, đặc biệt là trong bối cảnh các chính sách thuế quan cứng rắn của ông đang làm gia tăng nguy cơ lạm phát và suy thoái kinh tế.

Sự căng thẳng giữa Trump và Powell càng trở nên rõ rệt khi các chính sách thuế quan “Ngày Giải phóng” của Trump, áp đặt mức thuế cao đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và các đối tác thương mại khác, gây ra những biến động lớn trên thị trường. Các nhà kinh tế cảnh báo rằng những chính sách này có thể dẫn đến kịch bản “stagflation” – lạm phát cao kết hợp với tăng trưởng kinh tế chậm lại – khiến Fed phải đối mặt với những lựa chọn chính sách cực kỳ khó khăn. Powell, trong một bài phát biểu tại Câu lạc bộ Kinh tế Chicago vào tháng 4 năm 2025, đã nhấn mạnh rằng Fed sẽ tiếp tục dựa vào dữ liệu kinh tế để đưa ra quyết định, thay vì cúi đầu trước áp lực từ Nhà Trắng. “Sự độc lập của ngân hàng trung ương được hiểu và ủng hộ rộng rãi tại Washington, tại Quốc hội, nơi điều đó thực sự quan trọng”, Powell tuyên bố, gửi đi một thông điệp rõ ràng rằng ông sẽ không nhượng bộ.

Những động thái gần đây của Trump, bao gồm việc phô trương một bản nháp thư sa thải Powell trong một cuộc họp với các nghị sĩ Cộng hòa tại Phòng Bầu dục vào tháng 7 năm 2025, đã làm dấy lên lo ngại về một cuộc khủng hoảng thể chế. Theo các nguồn tin từ Nhà Trắng, Trump đã hỏi ý kiến các nghị sĩ về việc sa thải Powell và nhận được sự ủng hộ từ nhiều người trong số họ. Tuy nhiên, ngay cả những đồng minh thân cận của Trump, như Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick, đã cảnh báo rằng việc sa thải Powell có thể gây ra những hậu quả tai hại, từ các cuộc chiến pháp lý kéo dài đến sự sụp đổ niềm tin trên thị trường tài chính. Một báo cáo từ Wolfe Research đã mô tả kịch bản này là “một mớ hỗn độn”, dự đoán rằng việc sa thải Powell có thể dẫn đến một đợt bán tháo cổ phiếu và làm tăng lợi suất trái phiếu dài hạn, gây tổn hại nghiêm trọng đến nền kinh tế.

Tình hình càng trở nên phức tạp khi Tòa án Tối cao Hoa Kỳ đang xem xét một vụ kiện liên quan đến quyền hạn của tổng thống trong việc sa thải các quan chức của các cơ quan độc lập, như Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia và Hội đồng Bảo vệ Hệ thống Công trạng. Quyết định này, dự kiến sẽ được đưa ra trong những tháng tới, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến số phận của Powell. Trong một phán quyết vào tháng 5 năm 2025, Tòa án Tối cao đã ám chỉ rằng Fed là một “thực thể độc đáo, mang tính chất bán tư nhân”, do đó có thể được bảo vệ khỏi quyền sa thải của tổng thống. Tuy nhiên, với thành phần bảo thủ hiện tại của Tòa án, một số chuyên gia lo ngại rằng phán quyết cuối cùng có thể mở rộng quyền lực của Trump, tạo điều kiện cho ông hành động chống lại Powell mà không gặp nhiều trở ngại pháp lý.

Trong bối cảnh này, Powell vẫn giữ vững lập trường của mình, nhấn mạnh rằng ông sẽ không từ chức ngay cả khi Trump yêu cầu. “Việc sa thải tôi là không được phép theo luật pháp”, Powell tuyên bố trong một bài phát biểu gần đây, đồng thời cho biết ông đang theo dõi chặt chẽ các diễn biến pháp lý tại Tòa án Tối cao. Sự kiên định của Powell, kết hợp với sự ủng hộ từ cộng đồng kinh tế và một số thành viên Quốc hội, đã giúp ông tạm thời giữ vững vị trí. Tuy nhiên, áp lực từ Nhà Trắng không có dấu hiệu giảm bớt, với các quan chức như Bill Pulte, Giám đốc Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang, và Peter Navarro, cố vấn thương mại cấp cao, liên tục công kích Powell trên các phương tiện truyền thông.

Cuộc chiến giữa Trump và Powell không chỉ là một cuộc tranh cãi về lãi suất hay quản lý ngân sách. Nó là một thử nghiệm đối với sức mạnh của các thể chế dân chủ và khả năng của chúng trong việc chống lại sự can thiệp chính trị. Nếu Trump thành công trong việc sa thải Powell hoặc buộc ông từ chức, điều này có thể thiết lập một tiền lệ nguy hiểm, làm suy yếu sự độc lập của Fed và mở đường cho các tổng thống tương lai thao túng chính sách tiền tệ vì lợi ích chính trị ngắn hạn. Ngược lại, nếu Powell thắng thế trong cuộc chiến pháp lý tiềm tàng, điều đó sẽ củng cố vị thế của Fed như một bức tường thành bảo vệ nền kinh tế khỏi những biến động chính trị.

Khi nước Mỹ bước vào giai đoạn bất ổn kinh tế do các chính sách thuế quan và chi tiêu chính phủ, thế giới đang dõi theo từng động thái của Trump và Powell. Cuộc đối đầu này không chỉ là một câu chuyện về hai cá nhân mà còn là một trận chiến về nguyên tắc, quyền lực, và tương lai của nền kinh tế toàn cầu. Với những rủi ro pháp lý, tài chính và chính trị đang chồng chất, câu hỏi không chỉ là liệu Trump có thể sa thải Powell hay không, mà còn là liệu nước Mỹ có thể chịu đựng được những hậu quả của cuộc xung đột này hay không