Thỏa Thuận Thương Mại Mỹ -Trung mới nhất: Chiến Thắng Của Trump Hay Cạm Bẫy Kinh Tế?

Emily Kilcrease, cựu trợ lý Đại diện Thương mại Mỹ từ 2019 đến 2021, nhận xét một cách cay đắng: "Hai bên đã từng họp một lần để cố gắng giảm căng thẳng và về cơ bản đồng ý ngừng áp đặt thuế quan nghiêm khắc lên nhau. Bây giờ, họ lại họp để khẳng định, 'Vâng, chúng ta đã đồng ý trước đây về việc dừng những thuế quan hung hăng này. Hãy thực sự tuân thủ lần này'".

Phát biểu với các phóng viên vào đêm thứ Ba bên ngoài dinh thự sang trọng ở London, nơi họ vừa kết thúc hai ngày thảo luận, Bộ trưởng Thương mại Lutnick và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer tuyên bố rằng hai nền kinh tế hàng đầu thế giới đã đồng ý nới lỏng các biện pháp mà cả hai bên đã thực hiện kể từ khi họ công bố thỏa thuận ban đầu để giảm căng thẳng vào ngày 12 tháng 5. "Khung thỏa thuận" này, như được mô tả bởi các quan chức của cả hai quốc gia, vẫn cần sự chấp thuận của Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, với nhiều khía cạnh vẫn đang chờ xử lý.

Tuy nhiên, những chi tiết đang nổi lên cho thấy chính quyền Trump có thể đang ở thế bất lợi. Trong khi Mỹ đã cam kết những nh양보 bổ sung về việc xuất khẩu một số hàng hóa nhạy cảm sang Trung Quốc và khôi phục visa cho sinh viên Trung Quốc, Bắc Kinh chỉ cam kết lại một lời hứa đã đưa ra một tháng trước - dỡ bỏ các hạn chế về việc vận chuyển khoáng sản quan trọng, những thành phần thiết yếu cho nhiều mặt hàng khác nhau, bao gồm xe hơi, máy tính và hệ thống quốc phòng.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ, Trung Quốc kiểm soát gần 70% sản lượng toàn cầu của những khoáng sản này vào năm 2024. Sự kiểm soát này đã trở thành điểm tác động quan trọng trong cuộc xung đột thương mại đang diễn ra. Derek Scissors, chuyên gia cao cấp tại Viện Doanh nghiệp và là nhà kinh tế trưởng của China Beige Book, cảnh báo một cách thẳng thắn: "Đây chỉ là một giải pháp tạm thời. Người Trung Quốc có thể quyết định sáu tháng sau rằng 'chúng tôi không hài lòng với những bình luận của các bạn về đảng' hoặc 'ai đó đã không tử tế với Tập Cận Bình.' Họ có quyền đưa ra những quyết định như vậy và có thể lại dừng xuất khẩu đất hiếm".

Một cá nhân thân cận với Nhà Trắng và đang liên lạc với phái đoàn ở London thừa nhận rằng tiến bộ đạt được trong các cuộc họp gần đây là tối thiểu và không chắc chắn. "Chính quyền hiểu rằng bất kỳ thỏa thuận nào với Trung Quốc đều không đáng giá tờ giấy mà nó được viết, nhưng ít nhất họ có thể cố gắng thúc đẩy tình hình," nguồn tin này nói, người đã yêu cầu giấu tên để thảo luận về tình trạng đàm phán một cách cởi mở. "Đây không phải là một thỏa thuận thương mại. Đây chỉ là một khung với nhiều chi tiết vẫn cần được đàm phán".

Chính quyền Trump đã cho thấy sự háo hức muốn khôi phục dòng chảy khoáng sản quan trọng từ Trung Quốc bằng cách đề xuất việc dỡ bỏ một phần một trong những điểm tác động chính của mình chống lại Trung Quốc: kiểm soát xuất khẩu các công nghệ nhạy cảm. Trong bình luận với báo chí vào đêm thứ Ba, Lutnick lưu ý rằng các hạn chế mà Mỹ áp đặt lên Trung Quốc trong những tháng gần đây về các mặt hàng như linh kiện máy bay, chất bán dẫn và phần mềm sẽ "được dỡ bỏ... một cách cân bằng, một khi họ phê duyệt giấy phép cho [khoáng sản quan trọng]".

Kilcrease gọi đây là một "tiền lệ rất nguy hiểm". "Luôn có quan điểm rằng Mỹ sẽ áp đặt kiểm soát xuất khẩu do lo ngại an ninh quốc gia, và vì điều này, chúng ta không đàm phán về những vấn đề như vậy. Bây giờ, chúng ta đã cho Trung Quốc một con đường trong mọi cuộc thảo luận tương lai để thúc đẩy Mỹ về kiểm soát xuất khẩu," bà giải thích. "Họ sẽ không chỉ thách thức các kiểm soát xuất khẩu mới được áp đặt để tạo đòn bẩy; họ cũng sẽ thúc đẩy về kiểm soát chip, quy định AI và tất cả các hạn chế mà họ đã phẫn nộ trong nhiều thập kỷ. Chúng ta vừa mở cửa cho điều đó".

Kể từ chính quyền Trump đầu tiên, Mỹ đã sử dụng kiểm soát xuất khẩu một cách mạnh mẽ, nếu không muốn nói là mạnh mẽ hơn cả thuế quan, để định hình lại mối quan hệ với Trung Quốc. Chính quyền Trump đã mở rộng sáng kiến này kể từ đầu nhiệm kỳ thứ hai, nhắm mục tiêu vào các chip cấp thấp hơn được sử dụng trong các thiết bị điện tử hàng ngày, mở rộng ra ngoài những gì thường được coi là công nghệ.

Mặc dù những cam kết này, Mỹ đang đối mặt với áp lực từ các nhân vật kinh doanh hàng đầu để nới lỏng các hạn chế và cho phép tiếp cận nhiều hơn vào thị trường Trung Quốc, một áp lực thiếu đối tác trong chế độ độc tài của Trung Quốc. Trong khi đó, Trung Quốc duy trì gần như độc quyền toàn cầu về đất hiếm - những nguyên tố quan trọng cho cả mục đích dân sự và quân sự. Kể từ tháng 12, Bắc Kinh đã thực hiện các hạn chế xuất khẩu đối với 11 khoáng sản như vậy như một mặt trận thứ hai trong cuộc chiến leo thang với Mỹ và các quốc gia khác.

Tất cả những khoáng sản này đều có trong danh sách 50 "khoáng sản quan trọng" của Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ, những khoáng sản thiết yếu cho "an ninh kinh tế và quốc gia của Mỹ". Danh sách này bao gồm antimon, thiết yếu cho sản xuất đạn dược; samarium, được sử dụng trong vũ khí chính xác; và germanium, quan trọng cho việc sản xuất thiết bị nhìn đêm quân sự.

Mỹ đã bắt đầu nỗ lực phát triển đất hiếm và tinh chế của mình, một quá trình được khởi xướng dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden. Tuy nhiên, nước này vẫn tụt hậu hàng thập kỷ so với Bắc Kinh về sản xuất và cơ sở chế biến trong nước, phần lớn do các khoản đầu tư chiến lược và được nhà nước hỗ trợ của Trung Quốc nhằm thống trị chuỗi cung ứng toàn cầu.

Sự thống trị của Trung Quốc đối với chuỗi cung ứng đó, cùng với kho dự trữ tương đối khiêm tốn của Mỹ, cho phép nước này gây áp lực lên Mỹ theo cách mà chính quyền đã đấu tranh để sao chép. Marc Busch, người đã tư vấn cho USTR và Bộ Thương mại về các rào cản kỹ thuật thương mại và hiện giảng dạy ngoại giao kinh doanh quốc tế tại Đại học Georgetown, khẳng định: "Trung Quốc luôn sở hữu lá bài tẩy này; họ biết cách sử dụng nó, họ đã làm như vậy trong quá khứ, và không có lý do gì để tin rằng họ sẽ không tiếp tục làm như vậy trong tương lai".

Vẫn chưa rõ thỏa thuận thương mại tạm thời này sẽ kéo dài bao lâu. Mặc dù tạm dừng, Bắc Kinh vẫn chưa hoàn toàn làm dịu đi lời lẽ của mình. Bộ Thương mại Trung Quốc mô tả các hạn chế xuất khẩu đối với đất hiếm là "thực hành quốc tế thông thường" do "ứng dụng quân sự và dân sự" của chúng trong một bài đăng trên X vào thứ Hai.

Thêm vào đó, hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc Xinhua gọi việc chỉ trích những hạn chế này là "sự cường điệu gây hiểu lầm," bảo vệ chúng như một "biện pháp có trách nhiệm để duy trì các tiêu chuẩn không phổ biến quốc tế" trong một bài đăng vào thứ Ba. Chính phủ Trung Quốc đã không đưa ra bình luận về thỏa thuận khung đạt được ở London, ngoài những tuyên bố mơ hồ từ các lãnh đạo phái đoàn.

Bắc Kinh đã áp dụng một giọng điệu chiến thắng hơn trong một bài xã luận do hãng thông tấn Xinhua xuất bản vào thứ Tư, mô tả chính quyền Trump như kẻ thua cuộc trong cuộc xung đột thương mại với Trung Quốc. "Washington buộc phải chi hàng tỷ đô la trợ cấp để giảm thiểu tổn thất nông nghiệp, trong khi các công ty phải đối mặt với chi phí tăng cao cho các linh kiện nhập khẩu. Kết quả ròng là sự rối loạn chuỗi cung ứng, sự không chắc chắn của doanh nghiệp và thiếu bất kỳ lợi thế chiến lược rõ ràng nào," bài xã luận tuyên bố.

Tuy nhiên, một đồng minh của Trump nhận xét rằng khung thỏa thuận này biểu thị "một bước quan trọng và là chỉ báo truyền thống của tiến bộ trong các cuộc đàm phán thương mại". "Ngoài Geneva, nó mở ra các cuộc thảo luận đang diễn ra. Tiến bộ về các thỏa thuận thương mại thường là dần dần, và sự phức tạp đòi hỏi thời gian," đồng minh Trump này lưu ý, người đã được cấp quyền ẩn danh để nói tự do về các cuộc đàm phán với Trung Quốc.

Trump, về phần mình, tiếp tục ủng hộ một cuộc gặp trực tiếp với Tập, điều đã là ưu tiên ngoại giao trong phần lớn nhiệm kỳ thứ hai của ông. Sau một cuộc gọi với Tập tuần trước, Trump đề cập rằng ông đã mời lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc đến Nhà Trắng, và Tập đã chấp nhận lời mời thăm Trung Quốc "vào một thời điểm nhất định".

Bất kỳ cuộc gặp nào như vậy có thể mang ý nghĩa lớn hơn các cuộc đàm phán chính thức do đội ngũ thương mại của Trump dẫn đầu, bao gồm Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, Greer và bây giờ là Lutnick. "Trừ khi chúng ta có được một cuộc gặp Trump-Tập, tôi không thấy làm thế nào chúng ta có thể soạn thảo một thỏa thuận sẽ tồn tại," Scissors nhận xét. "Và nó sẽ không tồn tại vì người Trung Quốc sẽ tiếp tục quyết đoán, như họ đã làm trong suốt nhiệm kỳ của Tập Cận Bình, hiện đã kéo dài 12 năm rưỡi và vì Mỹ sẽ vẫn không thể đoán trước được miễn là Donald Trump là tổng thống".