Nga chiếm Estonia, thách thức Điều 5 NATO: Tổng thống Trump sẽ hành động hay khoanh tay?

Trong bối cảnh thế giới đang chao đảo trước những biến động địa chính trị chưa từng có, một liên minh nguy hiểm giữa Nga và Trung Quốc đang nổi lên như một mối đe dọa trực tiếp đối với trật tự toàn cầu do phương Tây thiết lập. Không phải tình bạn, không phải lý tưởng, mà chính tham vọng lật đổ vị thế thống trị của Mỹ đã khiến hai cường quốc này tạm gác thù hận để cùng nhau thách thức NATO và Hoa Kỳ. Nga, với chiến thuật chiến tranh lai đầy tinh vi, đang nhắm tới Estonia như một phép thử táo bạo đối với Điều 5 của NATO – điều khoản phòng thủ tập thể vốn là nền tảng của liên minh này. Trong khi đó, Trung Quốc, với sức mạnh kinh tế và công nghệ như cơn bão tố, đang tấn công Mỹ trên mọi mặt trận, từ buôn lậu sinh học đến đàm phán thương mại. Câu hỏi đặt ra là: Tổng thống Donald Trump, người đang dẫn dắt nước Mỹ trong nhiệm kỳ thứ hai, sẽ đối phó ra sao trước liên minh Nga-Trung đầy hiểm họa này? Liệu ông sẽ hành động quyết liệt hay chọn cách khoanh tay đứng nhìn?

Cuộc xung đột ở Ukraine chưa bao giờ chỉ là câu chuyện riêng lẻ. Theo ông Bruno Kahl, Giám đốc Cơ quan Tình báo Liên bang Đức (BND), Ukraine chỉ là bước khởi đầu trong tham vọng mở rộng về phía Tây của Moscow. Trong một cuộc phỏng vấn gần đây với Table Media ở Berlin, ông Kahl đã đưa ra cảnh báo sắc lạnh: Nga đang chuẩn bị các kế hoạch để thử thách NATO, và Estonia chính là mục tiêu tiếp theo. Thông tin tình báo của Đức cho thấy, Nga không cần đến xe tăng hay tên lửa để xâm lược. Thay vào đó, chiến thuật chiến tranh lai – hay còn gọi là “hybrid warfare” – sẽ được sử dụng, tương tự như những gì đã xảy ra ở Crimea năm 2014. Những “người xanh nhỏ” – các lực lượng đặc nhiệm không mang quân phục – có thể được triển khai với danh nghĩa bảo vệ cộng đồng người gốc Nga, tạo ra một tình huống “xám” khiến NATO khó lòng kích hoạt Điều 5 một cách tức thì.

Estonia, với 24% dân số là người nói tiếng Nga, từ lâu đã là điểm nóng trong mắt Điện Kremlin. Moscow nhiều lần cáo buộc chính quyền Tallinn ngược đãi người gốc Nga, một luận điệu quen thuộc từng được sử dụng để biện minh cho các hành động can thiệp ở Ukraine. Với đường biên giới dài 294 km giáp Nga, Estonia là một trong những quốc gia tiền tuyến dễ tổn thương nhất của NATO. Tình báo Đức xác nhận Nga đã chuẩn bị các kế hoạch dự phòng, bao gồm xâm nhập hạn chế, tung tin sai lệch và cáo buộc giả mạo về vi phạm nhân quyền. Những hành động này nhằm mục đích gây bất ổn mà không vượt qua ngưỡng để NATO phải phản ứng quân sự ngay lập tức. Ông Kahl nhấn mạnh: “Nga đang dò xét xem NATO có thực sự nghiêm túc trong việc bảo vệ từng tấc đất của mình hay không.”

Tổng Thư ký NATO Mark Rutte đã đáp lại bằng tuyên bố cứng rắn: “Bất kỳ hành vi xâm phạm nào, dù nhỏ đến đâu, cũng sẽ bị đáp trả bằng sự thống nhất và quyết tâm.” Nhưng trong kỷ nguyên chiến tranh lai, khi ranh giới giữa chiến tranh và hòa bình trở nên mờ nhạt, liệu NATO có đủ nhanh nhạy để đối phó với những chiến thuật tinh vi của Nga? Câu trả lời không chỉ nằm ở sức mạnh quân sự, mà còn ở sự đoàn kết của 32 quốc gia thành viên trước một đối thủ không ngại sử dụng mọi thủ đoạn.

Trong khi Nga mải mê với tham vọng ở châu Âu, Ukraine không khoanh tay chịu trận. Cuộc tấn công quy mô lớn bằng máy bay không người lái (UAV) và xuồng không người lái từ khu vực Odessa đã khiến bán đảo Crimea rơi vào tình trạng báo động cao. Hình ảnh trên các kênh Telegram của Nga cho thấy mức độ khốc liệt của các đợt tấn công, với mục tiêu nhắm vào cầu Crimea – tuyến đường tiếp tế trọng yếu của Nga. Tổng thống Volodymyr Zelensky đánh giá chiến dịch này đạt 7-8/10 điểm, nhưng chiến dịch “Mạng nhện” (Operation Spider Web) được ông ca ngợi là “điểm 10 tuyệt đối” khi tiêu diệt hơn 40 phi cơ Nga.

Đáng chú ý, Ukraine còn tấn công sâu 700 km vào lãnh thổ Nga, phá hủy một máy bay đánh chặn MiG-31K và một chiến đấu cơ Su-30/34 tại căn cứ không quân Savasleyka. Những máy bay này, đặc biệt là MiG-31K, là phương tiện phóng tên lửa siêu thanh Kinzhal – vũ khí từng được Nga ca ngợi là “bất khả chiến bại”. Tuy nhiên, hệ thống phòng không Patriot do Mỹ cung cấp đã chứng minh điều ngược lại, khi đánh chặn 100% tên lửa Kinzhal trong một đợt tấn công vào ngày 9 tháng 6 năm 2025. Thành công này không chỉ là đòn giáng mạnh vào uy tín quân sự của Nga, mà còn khẳng định sức mạnh của công nghệ phương Tây trong cuộc chiến hiện đại.

Nga đang đối mặt với những tổn thất không dễ bù đắp. Sản xuất MiG-31K đã dừng từ năm 1993, và số lượng động cơ D-30F6 còn lại chỉ đủ duy trì hoạt động trong vài năm tới. Mỗi chiếc máy bay bị phá hủy là một đòn chí mạng vào năng lực không quân của Nga, đặc biệt khi ngành công nghiệp quốc phòng của họ chỉ sản xuất được 10-15 tên lửa Kinzhal mỗi tháng. Trong khi đó, ngân sách Nga đang cạn kiệt do chi tiêu quân sự khổng lồ và giá dầu giảm. Các chuyên gia dự báo Quỹ Phúc lợi Quốc gia Nga có thể cạn vào năm 2026, đẩy Moscow vào thế kẹt tài chính chưa từng có.

Trong khi Nga gây áp lực ở châu Âu, Trung Quốc đang tấn công Mỹ trên một mặt trận khác: sinh học và thương mại. Giám đốc FBI Christopher Wray ngày 10 tháng 6 thông báo về vụ bắt giữ một công dân Trung Quốc, Han Jensen, tại Detroit vì buôn lậu vật liệu sinh học liên quan đến virus Ebola vào Mỹ. Đây là trường hợp thứ ba trong vài ngày, làm dấy lên lo ngại về một chiến dịch thâm nhập có hệ thống vào các cơ sở nghiên cứu của Mỹ. Han Jensen, một tiến sĩ từ Đại học Khoa học và Công nghệ Hoa Trung ở Vũ Hán, bị cáo buộc nói dối về nội dung các gói hàng chứa vật liệu sinh học có nguy cơ cao, đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia Mỹ. Vụ việc này gợi nhớ đến những tổn thất từ đại dịch COVID-19, vốn bắt nguồn từ Vũ Hán, khiến người Mỹ càng thêm cảnh giác.

Trên mặt trận kinh tế, Trung Quốc đang đối mặt với áp lực chưa từng có từ chính quyền Tổng thống Trump. Trong cuộc đàm phán thương mại tại London vào ngày 10 tháng 6, đội ngũ “kim cương” của Mỹ – dẫn đầu bởi Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin và Bộ trưởng Thương mại Wilbur Ross – đã đối đầu với phái đoàn Trung Quốc do Phó Thủ tướng Hà Lập Phong dẫn dắt. Tổng thống Trump, dù không có mặt, đã gửi thông điệp rõ ràng: “Chúng tôi muốn mở cửa Trung Quốc.” Lời tuyên bố này không chỉ là lời kêu gọi, mà còn là một tối hậu thư. Mỹ muốn Trung Quốc nới lỏng hạn chế xuất khẩu đất hiếm, trong khi Bắc Kinh tìm cách giảm bớt lệnh cấm xuất khẩu chip và công cụ thiết kế vi mạch (EDA).

Đáng chú ý, Trung Quốc đã thay đổi chiến thuật. Thay vì đối đầu trực diện như thời chiến tranh thương mại 2018-2020, Bắc Kinh chọn cách “mềm hóa” thông điệp. Ông Nhậm Chính Phi, Chủ tịch Huawei, bất ngờ xuất hiện trên trang nhất Nhân dân Nhật báo với bài phỏng vấn mang tiêu đề: “Đất nước càng mở cửa sẽ thúc đẩy chúng ta tiến bộ hơn.” Lời lẽ khiêm tốn của ông Nhậm – thừa nhận công nghệ Huawei thua kém Mỹ – là một động thái bất thường, cho thấy Bắc Kinh đang cố gắng xoa dịu Mỹ để tránh các đòn trừng phạt mới. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng đây không phải sáng kiến của Huawei, mà là chỉ đạo từ lãnh đạo cấp cao Trung Quốc, nhằm duy trì hình ảnh ổn định trong bối cảnh quyền lực của Chủ tịch Tập Cận Bình đang bị lung lay.

Sự xuất hiện của con gái ông Tập Cận Bình, Tập Minh Trạch, tại bữa tối với Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko ở Bắc Kinh là một diễn biến gây sốc. Lần đầu tiên, ông Tập để con gái tham gia một sự kiện ngoại giao, dù chỉ mang tính “phi chính thức”. Các nhà bình luận như Đường Tĩnh Viễn cho rằng đây là một vở kịch chính trị, nhằm tạo ảo tưởng rằng gia đình ông Tập vẫn nắm quyền kiểm soát. Tuy nhiên, việc chọn Belarus – một quốc gia không thuộc hàng “cường quốc” – thay vì Nga hay Mỹ cho màn ra mắt của Tập Minh Trạch cho thấy sự cẩn trọng và bất ổn trong nội bộ Trung Nam Hải.

Giới phân tích nhận định ông Tập đang đối mặt với áp lực lớn từ các phe phái đối lập. Nhiều dấu hiệu cho thấy “thời gian đếm ngược” của ông đã bắt đầu. Việc Nhậm Chính Phi được đẩy lên trang nhất Nhân dân Nhật báo, cùng với sự xuất hiện của Tập Minh Trạch, là những tín hiệu của một cuộc chuyển giao quyền lực được kiểm soát, nhưng đầy rủi ro. Nếu ông Tập tận dụng thời gian này để lật ngược thế cờ, cục diện chính trị Trung Quốc có thể rơi vào hỗn loạn.

Tổng thống Trump: Người định đoạt cục diện

Giữa lằn ranh của liên minh Nga-Trung và những thách thức từ chiến tranh lai đến buôn lậu sinh học, Tổng thống Trump đang đứng trước cơ hội và thách thức lớn nhất trong nhiệm kỳ của mình. Chiến thuật “đội kim cương” trong đàm phán thương mại, cùng với sự ủng hộ ngầm cho các hành động của Ukraine, cho thấy ông Trump không hề khoanh tay. Lời tuyên bố “Chúng tôi không cần làm gì, Trung Quốc cũng sẽ tự mở cửa” là một đòn tâm lý, đánh vào điểm yếu nội bộ của Bắc Kinh.

Tuy nhiên, câu hỏi lớn nhất vẫn là: Liệu Trump sẽ hành động quyết liệt để bảo vệ Điều 5 của NATO nếu Nga thực sự tấn công Estonia? Với phong cách lãnh đạo khó đoán, ông Trump có thể chọn cách gây áp lực kinh tế và ngoại giao thay vì đối đầu quân sự trực tiếp. Nhưng nếu NATO thất bại trong việc bảo vệ Estonia, đó sẽ là đòn giáng mạnh vào uy tín của liên minh và vị thế của Mỹ trên trường quốc tế.