Mỹ Thu Hồi Thị Thực Sinh Viên Trung Quốc: Đòn Tấn Công Nhắm Vào Con Gái Tập Cận Bình

Ngày 10 tháng 6 năm 2025, một cơn địa chấn chính trị rung chuyển quan hệ Mỹ - Trung khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio tuyên bố thu hồi thị thực của hàng loạt sinh viên Trung Quốc tại Mỹ, trong đó có cả con gái của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tập Minh Trạch. Quyết định táo bạo này, được đích thân Tổng thống Donald Trump hậu thuẫn, không chỉ làm dậy sóng cộng đồng quốc tế mà còn phơi bày những bí mật sâu kín về mối quan hệ giữa Đại học Harvard và Bắc Kinh, đồng thời đặt ra câu hỏi lớn về quyền lực của ông Tập trong bối cảnh căng thẳng song phương leo thang. Đây không phải là một động thái hành chính đơn thuần, mà là một đòn tấn công trực diện vào uy tín của ông Tập, vào hệ thống giáo dục tinh hoa của Mỹ, và vào chính nền tảng của mối quan hệ mong manh giữa hai siêu cường.

Sáng sớm hôm qua, trong một thông báo ngắn gọn nhưng đầy sức nặng, Ngoại trưởng Rubio đã khiến cả thế giới sững sờ khi tuyên bố rằng Bộ Ngoại giao Mỹ, phối hợp với Bộ An ninh Nội địa, sẽ “mạnh tay” thu hồi thị thực của các sinh viên Trung Quốc, đặc biệt là những người bị cho là có liên hệ với Đảng Cộng sản Trung Quốc hoặc đang theo học các ngành “nhạy cảm” về chiến lược. Trong số những người bị ảnh hưởng, cái tên Tập Minh Trạch – con gái duy nhất của ông Tập – nổi lên như một tâm điểm gây tranh cãi. Thông tin rằng cô đang theo học tại Harvard dưới một danh tính bí mật đã được xác nhận, làm dấy lên làn sóng chỉ trích về sự ưu ái mà các gia đình quyền lực Trung Quốc nhận được tại các trường đại học danh giá của Mỹ. Quyết định này không chỉ làm rung chuyển cộng đồng sinh viên Trung Quốc tại Mỹ, mà còn đặt Harvard vào tâm bão của một cuộc chiến chính trị chưa từng có.

Harvard, ngôi trường danh giá với quỹ tài trợ lên tới 53,2 tỷ USD vào năm 2024, từ lâu đã được xem là biểu tượng của tri thức và tự do học thuật. Tuy nhiên, những năm gần đây, mối quan hệ của trường với Trung Quốc đã trở thành một vết nhơ khó xóa. Các báo cáo từ Reuters và BBC cho thấy Harvard đã duy trì mối liên hệ chặt chẽ với các tổ chức Trung Quốc, bao gồm cả những tổ chức bị cáo buộc liên quan đến vi phạm nhân quyền, như nghiên cứu cấy ghép nội tạng gây tranh cãi. Những nhân vật quan trọng trong chính quyền Trung Quốc, như Lý Nguyên Triều và Lưu Hạc, từng được đào tạo tại Harvard, làm dấy lên nghi ngờ rằng trường này đã trở thành một “trường đảng” không chính thức cho Bắc Kinh. Một khoản quyên góp 350 triệu USD từ Ronnie Chan, một thành viên của Quỹ Trao đổi Trung Quốc-Hoa Kỳ, vào năm 2014 đã khiến Trường Y tế Cộng đồng Harvard được đổi tên, càng củng cố những lo ngại về ảnh hưởng của Trung Quốc trong hệ thống giáo dục Mỹ. Chính quyền Trump, với sắc lệnh hành pháp ký ngày 4 tháng 6, đã nhắm thẳng vào Harvard, cáo buộc ngôi trường này “bắt tay” với Đảng Cộng sản Trung Quốc và nuôi dưỡng các hoạt động thao túng do Bắc Kinh hậu thuẫn.

Tổng thống Trump, trong một bài đăng trên TruthSocial, không ngần ngại công khai chỉ trích mối liên hệ giữa Harvard và Bắc Kinh. “Tôi quý mến Chủ tịch Tập Cận Bình, nhưng ông ấy rất cứng rắn và khó đạt được thỏa thuận,” ông viết, trước khi khẳng định rằng quyết định thu hồi thị thực là một bước đi cần thiết để bảo vệ an ninh quốc gia Mỹ. Động thái này không chỉ nhằm vào các sinh viên Trung Quốc nói chung, mà còn mang tính cá nhân hóa khi nhắm đến con gái của ông Tập. Nhà hoạt động Laura Lumer, một nhân vật nổi bật trong phong trào bảo thủ Mỹ, đã công khai kêu gọi trục xuất Tập Minh Trạch, làm dấy lên những tranh cãi gay gắt về việc chính trị hóa giáo dục. “Đây không phải là vấn đề cá nhân, mà là vấn đề an ninh quốc gia,” Lumer tuyên bố trên mạng xã hội X, khiến cộng đồng sinh viên Trung Quốc tại Harvard rơi vào hoảng loạn.

Cộng đồng sinh viên Trung Quốc tại Mỹ, với khoảng 277.000 người vào năm 2024, đang phải đối mặt với một thực tế phũ phàng. Nhiều người, như Zhang Kaiqi, một sinh viên cao học ngành y tế công cộng tại Harvard, đã hủy chuyến bay về nước và tìm kiếm tư vấn pháp lý để bảo vệ tương lai học tập của mình. “Tôi rất buồn và khó chịu. Có lúc tôi nghĩ đó là tin giả,” Zhang chia sẻ với báo chí. Một nghiên cứu sinh khác, Teresa, đã đăng bài trên mạng xã hội Xiaohongshu với tiêu đề “Người tị nạn Harvard,” phản ánh tâm trạng hoang mang và bất an của cộng đồng sinh viên Trung Quốc. Bộ Ngoại giao Trung Quốc, qua người phát ngôn Mao Ninh, đã lên án quyết định của Mỹ là “mang tính chính trị và phân biệt đối xử,” đồng thời cam kết bảo vệ quyền lợi của sinh viên Trung Quốc. Tuy nhiên, sự im lặng từ phía Bắc Kinh về trường hợp cụ thể của Tập Minh Trạch càng làm dấy lên nghi ngờ về vị thế suy yếu của ông Tập trong chính trường quốc nội.

Sự suy yếu này được thể hiện rõ nét qua chuyến thăm gần đây của Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko đến Bắc Kinh. Không giống như các chuyến công du cấp cao thông thường, cuộc gặp giữa ông Lukashenko và ông Tập diễn ra tại tư dinh của nhà lãnh đạo Trung Quốc, mang tính chất thân mật hơn là chính thức. Mục tiêu của chuyến thăm – thảo luận về viện trợ dầu khí và tình hình chiến tranh Nga - Ukraine – đã không đạt được kết quả như mong đợi, làm nổi bật sự bất lực của ông Tập trong việc duy trì vị thế quốc tế. Nhiều quan sát viên cho rằng những người đứng sau ông Tập, bao gồm các thế lực trong nội bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc, đang dần kiểm soát các cuộc đàm phán với Mỹ, buộc ông phải nhượng bộ trong các vấn đề thương mại và thuế quan. Cuộc điện đàm giữa ông Trump và ông Tập vào ngày 5 tháng 6, được Nhà Trắng mô tả là “rất tích cực,” đã dẫn đến việc Trung Quốc đồng ý nối lại xuất khẩu đất hiếm và nam châm sang Mỹ – một nhượng bộ quan trọng nhưng cũng là dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh đang ở thế yếu.

Trong khi đó, tại Mỹ, sắc lệnh của Tổng thống Trump không chỉ nhắm vào sinh viên Trung Quốc mà còn làm dấy lên tranh cãi về tự do học thuật. Harvard, với sự dẫn dắt của quyền Hiệu trưởng Alan M. Garber, đã đệ đơn kiện chính phủ liên bang, cáo buộc sắc lệnh vi phạm Tu chính án Thứ Nhất của Hiến pháp Mỹ. “Đây là một phần trong chiến dịch trả đũa có hệ thống của chính phủ nhằm trừng phạt Harvard vì bảo vệ quyền tự trị,” đơn kiện của trường tuyên bố. Một thẩm phán liên bang đã tạm thời chặn lệnh cấm trong hai tuần, nhưng tương lai của hàng nghìn sinh viên quốc tế tại Harvard vẫn bấp bênh. Các nhà phân tích, như bà Vương Á Thu, một nhà nghiên cứu nhân quyền gốc Trung Quốc, gọi chính sách này là “hoàn toàn phản tác dụng,” cảnh báo rằng nó có thể làm tổn hại đến vị thế của Mỹ như một điểm đến nhân tài toàn cầu.

Quyết định thu hồi thị thực của chính quyền Trump không chỉ là một đòn giáng vào sinh viên Trung Quốc mà còn là một thông điệp rõ ràng gửi đến Bắc Kinh: Mỹ sẽ không khoan nhượng trước bất kỳ nỗ lực nào nhằm thao túng hệ thống giáo dục hoặc an ninh quốc gia của mình. Tuy nhiên, cái giá phải trả có thể rất đắt. Việc mất đi hơn 25% sinh viên quốc tế, nguồn đóng góp hàng chục nghìn USD học phí mỗi năm, có thể gây tổn thất nghiêm trọng cho Harvard và các trường đại học khác. Quan trọng hơn, động thái này đe dọa làm suy yếu quyền lực mềm của Mỹ, đẩy hàng nghìn sinh viên Trung Quốc đến các điểm đến giáo dục khác như Úc và Singapore. Đại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông đã nhanh chóng tuyên bố sẵn sàng tiếp nhận sinh viên bị ảnh hưởng, với lời hứa về “thư mời nhập học vô điều kiện” và “hỗ trợ học thuật toàn diện.”

Trong bối cảnh căng thẳng Mỹ - Trung leo thang, quyết định của chính quyền Trump không chỉ làm rung chuyển cộng đồng sinh viên mà còn phơi bày những rạn nứt trong quyền lực của ông Tập Cận Bình. Việc con gái ông trở thành tâm điểm của một cuộc tranh cãi quốc tế là minh chứng cho sự mong manh của vị thế cá nhân ông tại Trung Quốc. Khi Bắc Kinh phải đối mặt với áp lực từ Washington, và khi Harvard bị kẹt giữa lằn ranh của chính trị và học thuật, thế giới đang chứng kiến một chương mới trong cuộc đối đầu giữa hai siêu cường – một chương đầy kịch tính, bất ổn, và những hệ lụy khó lường.